“Partizan” görkəmli türkiyəli yazıçı Orxan Pamukun “Venesiyada öpüşmək” essesini təqdim edir.

Rialto körpüsünün yaxınlığında, balıq bazarı tərəfdə bir cütlük öpüşürdü. Kişi də, qadın da yaxşı geyimli, hündür boylu, yaraşıqlı və gözəl idilər. Ətraflarında Venesiyanı Venesiya edən memarlıq detalları, qotik pəncərələr və batan günəşin, axşamın xoş, yumuşaq işığı və narıncı, bənövşəyi rəngləri vardı. Böyük Kanalın (Grand Canal) düz yanındakı boş bir ərazidə idilər. Bir-birlərinə fokuslanmış, qollarını bir-birinin bədəninə dolamış, bütün dünyanı unutmuşdular.

Yenə də bir anlıq özümdən soruşdum: “Görən kameralar hardadı?” Sonra öpüşən bir cütlüyə baxmağın düzgün olmadığını düşünərək başımı başqa tərəfə çevirdim. Başqalarının xoşbəxtliyi hamı kimi məni də bəzən azca kədərləndirir, amma bu dəfə ruhumdan belə bir kölgə keçmədi. Bəlkə də Venesiyaya bu səfər xoşbəxt olmağa gəldiyim üçündür.

Səmimiyyətlə öpüşənlərə rahatlıqla, yumorla baxa bilməyimin bir səbəbi də son romanım “Məsumiyyət muzeyi”ndə bu mövzuda xeyli qələm oynatmağımdır. Qərb mədəniyyətindən kənarda, xüsusilə müsəlman ölkələrində yaşayan mənim kimi milyonlarla adam dodaqdan öpüşən iki sevgilini (şübhəsiz ki, dodaqdan öpüşmək üçün illah sevgili olmağa ehtiyac yoxdur) gündəlik həyatın içində qətiyyən görə bilməz. Qərbdənkənar dünyada dodaqdan öpüşmək (Brejnevlə Qromıkodan başqa) ya evdə, yataq otaqlarında baş tutur, ya da filmlərdə. Milyonlarla, milyardlarla dünya vətəndaşı kimi mən də dodaqdan öpüşməyi həyatımda ilk dəfə kinoteatrda görmüşəm – uşaqlığımda Türkiyədə hələ televizor yox idi. Xatırlayıram ki, “öpüşərkən burunları bir-birinə dəyirmi?” deyə düşünərdim.

Kino tarixinin ən gözəl, ən unudulmaz öpüşmə səhnəsini Hitçkok çəkib, amma çoxlarının zənn etdiyinin əksinə, “Notorious” filmində yox, “Şimal-qərbdən şimala” filmindəki qatar səhnəsində. Burada – Çikaqo qatarının dar kupesində Geri Qrant ilə Eva Meri Seyn öpüşərkən öz ətraflarında fırlanaraq az qala bir dairə cızırlar. Bəlkə də öpüşməyin necə başgicəlləndirici bir şey olduğunu kinosevərlərə hiss etdirmək üçün. Amma bu filmləri, öpüşmə səhnələrini, kamera qarşısında fırlanan cütlükləri cavanlığımda İstanbul kinoteatrlarında seyr edərkən – bəlkə də doya-doya öpüşə bildiyim bir sevgilim olmadığı üçün idi – süni hesab edərdim.
Cavanlığımda küçədə öpüşən iki nəfəri həyatımda ilk dəfə İstanbul zənginlərinin yazlığa getdiyi bir məhəllədə gördüm. Kamera qarşısında iki ulduz rejissorun “motor” deməyi ilə əvvəlcə əllərindəki nanəli-mentollu spreydən ağızlarına iki dəfə fıs-fıs edir, sonra öpüşürdülər. Türk qəzetinlərinin “Artıq sarımsaq yedikdən sonra utanmayacaqsınız!” şüarı ilə reklam etdiyi (və bu gün çoxdan unudulan) bu sprey bizim məhəllənin heç öpüşməyən qızları arasında bir dönəm çox dəbdə idi.

Venesiyadakı ilk günlərimdə Rialto yaxınlarındakı gözəl cütlükdən başqa da öpüşən xeyli cütlük gördüm. Onları gördükcə, kinoteatrları mənə xatırladan başqa bir şeyi də xatırladım, öpüşənlərin arxasında, eynən filmlərdəki kimi, həmişə gözəl bir mənzərənin olması. Gözəl bir mənzərə görəndə bizi öpüşməyə çağıran şey nədir? Yəqin bu dünyanın və həyatın əslində nə qədər gözəl ola biləcəyinin bir anlıq fərqinə varmaqdı. Üstəlik turizm statistikaları və evlilik mütəxəssisləri ən bədbəxt cütlüklərin belə tətillərdə bir-birinə yaxınlaşdığını deyirlər. Amma hər gözəl mənzərə bizdə öpüşmək istəyi, ya da səadət hissi yaratmır. Bəzi mənzərələr bizdə qorxu, hətta metafizik əndişə, bəziləri rahatlıq və huzur, bəziləri də İstanbulun məndə yaratdığı kimi hüzn doğurur. Bəzi şəhərlərin işlənəsi, bəzilərinin əylənəsi, bəzilərinin dayanmadan qaçılası, bəzilərinin tətil ediləsi, bəzilərinin kədərlənəsi, bəzi şəhərlərin də ölünəsi bir yer olması kimi, Venesiya da qaçıb ora gələn turistlər üçün xoşbəxt olunası yerdir. Bu dünyada xoşbəxt ola biləcəyimizi Venesiya mənzərəsinin dərinliyini içimizdə hiss edəndə anlayırıq. Bəlkə də bu sevinc bizi öpüşməyə dəvət edir…

Min illik Venesiya-İstanbul əlaqələrindən danışaraq bəndənizə “xoş gəldin” mükafatı verən mədəni Veneto qubernatoru mərasimdən sonra, çox gözəl bir qadına sahib olmaqla qürurlanan bir kişi kimi, məni bir kənara çəkdi və otağından görünən mənzərəni göstərdi. Grand Canala baxan eyvana çıxdıq. Gözlərimin önündə şahanə bir mənzərə, yaşayan bir canaletto gördüm.

“Yəqin oradan mənzərə daha da gözəl görünür” dedi qubernator, gülümsəyərək yandakı palazzonun eyvanına işarə vuraraq.
O eyvan bu dünyada xoşbəxt olmağın mümkünlüyün hiss edib öpüşüləsi ən uyğun yer ola bilər.