“Partizan” Əli Zərbəlinin yeni – “Adamlar və çinarlar” hekayəsini təqdim edir.

Avqust idi. Dəqiq bilirəm…

Tez-tez sağ əlimi büründüyüm yorğanın altından çıxarıb qaşlarımda, kirpiklərimdə buzlaşmış qarı təmizləyir, üstümü bacardığım qədər az açaraq yorğanımın səthini tamamilə örtmüş qarı döşəməyə silkələyirdim. Lopa-lopa yağan qarın iliyə işləyən soyuğunun dərimə toxunub nəfəsimi kəsməsinə imkan vermədən yenidən bədənimi yorğanın altında gizlədirdim. Bir neçə dəqiqənin içində sakit, tənbəl-tənbəl yağan ağ lopalar artıq bütün otağı adyal kimi örtmüşdü. Qar dənələri gah balacalaşıb düyü kimi yumru sərt yağır, gah da böyüyüb pambıq kimi çəkisiz və yumşaq olurdu. Yorğanım qısa idi. Başıma çəkəndə ayaqlarım kənarda qalırdı. Dizlərimi qarnıma qısıb büzüşür, başımı yorğanın altına soxur, arabir nəfəs almaq üçün başımı havaya çıxarır, dərin-dərin nəfəs alıb yenidən büzüşərək yorğanın altında yox olurdum.

Kimsə barmağı ilə böyrümü dürtmələdi. Diksinib başımı yorğanın altından çıxardım. Otaqda heç kim yox idi. Qar öləzimiş, xalçanın və otaqdakı əşyaların üstünü örtmüş ağ təbəqədən əsər-əlamət qalmamışdı. Televizor açıq idi. Deyəsən bir xeyli yatmışdım. Canımdakı titrəmə nisbətən azalmışdı. Eyni vəziyyətdə büzülüb uzanmaqdan onurğam ağrıyırdı. Bədənimi ehmalca sağa çevirib çiynimin üstündə uzandım. Arxadan kimsə sol qulağıma pıçıldadı:

“Nurlan, gəlmirsən?”

Cəld sola çevrildim. Qarşımdakı Cavid idi. Əynində çəhrayı xizək paltarı vardı.

“Cavid, sənsən?”

Dodaqlarım, boğazım qurumuşdu. Boğazımı arıtlayıb nə vaxt gəldiyini soruşmaq istəyirdim ki, sözümü ağzımda qoydu:

“Mənəm də, ədə. Elə bil birinci dəfədi görürsən məni. Dur gedək. Nə lazımdı gətirmişəm” – başı ilə qapının küncündəki xizəyə və ayaqqabılara işarə etdi.

“Mən axı xizək sürə bilmirəm”

“Deyəsən məzələnirsən ha mənimlə. Dur, bəsdi daha, zarafat vaxtı deyil, dur, geyin, gedək.”

Otaq alaqaranlıq idi. Deyəsən, artıq axşam düşmüşdü. Televizorun üstündəki divar saatına baxsam da saatın neçə olduğunu anlaya bilmədim. Saat və dəqiqə əqrəbləri əks istiqamətdə sürətlə dövrə vururdular.

“Pərdələri çək də, qalxa bilmirəm, bərk üşüyürəm.”

Cavid pərdələri çəkən kimi gur işıq gözlərimi qamaşdırdı. Günəş şüaları Cavidin çəhrayı idman gödəkçəsinin sürüşkən materialında bərq vururdu. Hardansa ətrafa şirin, ağızsulandıran, dilimdə vanil tamı buraxan bir qoxu yayıldı. Cavid çarpayıma yaxınlaşdı və çəhrayı gödəkçəsini əynindən çıxarıb mənə uzatdı. Şirin qoxu daha da kəskinləşdi.

“Yadına gəlir, uşaqlıqda nə qədər yeyərdik bundan” – Cavid əlindəki çəhrayı şəkər pambığını mənə uzadaraq gülümsədi.

Əlimi bayaq yağan qardan islanmış yam-yaş yorğanın altından çıxardım və çəhrayı şəkər pambığından biraz dartaraq qopardım. Pambığı dilimə qoyan kimi şirin-şirin əridi.

“Niyə dartırsan, a kişi gödəkçəni? Nə olub? Deyirəm, dur, bax, gör sənin razmerindi, bu? Mənə biraz böyük gəlir”

“Xizək sürmək filan istəmirəm.”

“Necə istəyirsən. Bax ha, sonra peşman olma. Rəna da gəlir bizimlə, deyim biləsən.”

“İşin yoxdur, Cavid, gəlmək istəmir gəlməsin. Özümüz gedərik.”

“Rəna? Burdasan?”

“Şşş. Sakit. Mənəm, ana qurban. Azca dikəl, ye bunu. Bütün günü heçnə yeməmisən”

“Çörək istəmirəm”

“Yaxşı, can, yaxşı, çörəksiz də olsa ye. Dikəl biraz, hə, bax belə. Çək başına getsin.”

Yerimdə oturub isti şorbanı qaşıqlamağa başladım.

“Anan qurban olsun sənə. Ye, soyutma, isti-isti ye, bədənin qızışsın.”

“Görəsən bugün qar yağar yenə?”

“Yox, yox, yağmaz. Elə kasadan çək başına getsin, soyutma”

“Təkcə bizim evə yağıb?”

“Bilmirəm. Gözlə, yaxın gəl, ağzını silim.”

“Bəsdi daha, istəmirəm.”

“Mənim xətrimə, ana qurban, ye, qurtar bunu, heçnə qalmayıb onsuz”.

“İstəmirəm”

Anamın sanki birdən yadına nəsə düşdü. Başını cəld hərəkətlə divar saatına çevirdi. Elə həmin andaca, mülayim siması təşvişlə doldu, ona uzatdığım kasanı qaparaq qapıya tərəf tələsdi. Otağın qapısını açanda içəri şiddətli külək vıyıltısı və elektrik qatarının taqqıltısı doldu. Bir an sonra qapının arxasından uzaqlaşan parovoz fiti eşidildi.

“Hamısı çıxıb getdi. Nəhayət ki, baş-başa qaldıq.” – Rəna, pərdələri çəkə-çəkə dedi.

“Rəna? Sən bayaqdan burda idin?”

“Hə.”

“Cavid hanı bəs? Siz xizək sürməyə getməyəcəkdiniz?”

“Getmirəm heç yerə. Səninlə burda baş-başa qalmaq istəyirəm.”

Rənaya matdım-matdım baxırdım. Həmişəkindən daha gözəl görünürdü. Elə bil günü-gündən gözəlləşirdi.

“Elə niyə baxırsan? Neçə vaxtdır, bu anı gözləmirdin ki? Elə bilirsən hər dəfə təsadüfən başımı çevirib oğrun baxışlarını bədənimdə gəzdirdiyini görəndə ağlından nələr keçdiyini, xəyalında mənimlə nələr etdiyini təxmin etmirəm? Bəsdir daha xəyal qurdun. İndi, bax, qarşındayam, səninəm. Nə istəyirsən onu da elə mənimlə” – Əyinindəki tül gecə paltarını asta-asta, gözlərimin içinə zillənərək soyunmağa başladı. Tül paltar, hamar dərisindən sürüşüb ayaqlarının altına düşəndə gülməyini saxlaya bilməyib yavaşcadan pıqqıldadı. Gözlərindəki nadinc parıltı, səsindəki şıltaq utancaqlıq içimə şirin bir əsməcə salmışdı. Çarpayıya yaxınlaşdı, bərk-bərk büründüyüm yorğanı ayaq tərəfdən azca qaldıraraq balaca, zərif əlini içəri soxdu. Sağ budumu iç tərəfdən tələsmədən sığalladı, sonra isə əlini ayaqlarımın arasına apardı. Gözümü qırpmadan, hərisliklə onun çılpaq bədəninə baxırdım. Gözlərimin içinə baxa-baxa əlini yavaş-yavaş aşağı-yuxarı hərəkət etdirir, ehtirasdan yumulan gözlərimə baxıb daha da həyəcanlanır, şəhvətlə gülümsəyir, dodaqlarını dişləyib inildəyir, əlinin tempini artırırdı. Əlinin hər tərpənişi ilə ayaq barmaqlarım qıcanır, sinəm daha tez-tez enib-qalxırdı. O isə gözlərini asta-asta yumub-açır, iniltilərini dərinləşdirirdi. Azca dikələrək əlimi ona uzadıb toxunmaq istəyəndə məndən qaçır, şeytani, şirnikləndirici dəcəlliklə arxaya çəkilirdi. Mən isə çarəsizcə taqətsiz boynumu təzədən yastığa atır, boş qalmış əlimlə mələfədən bərk-bərk yapışırdım. Əlini dayanmadan, daha da sürətlə aşağı-yuxarı sürüşdürməyə başladı. Gözlərimi yumdum. Dənizdə idim. Ləpədöyəndə uzanıb, uzaqlardan uğultu ilə sahilə yaxınlaşan nəhəng bir dalğanı seyr edirdim. Ayaqlarımın arasında, sinəmdə sancıyabənzər, amma xoş bir qıdıqlanma vardı. Nəhəng dalğa yaxınlaşdıqca uğultusu qulaqlarımı batırır, içimi titrədirdi. Tez-tez nəfəs alıb verirdim, ürəyim az qala köksümü yarıb çıxırdı. Azman dalğa sahilə çox yaxın idi. Qarın və ayaq əzələlərim yığılır, sancıyabənzər amma xoş qıdıqlanma ayaqlarımın arasından boğazıma, qulaqlarımın arxasına şirin-şirin dırmaşırdı. Dalğa çox, çox yaxın idi…

“Nurlan neyləyirsən?!” – atamın səsinə diksinərək gözlərimi açdım. İçəri girməyi ilə çıxmağı bir olmuşdu. Elə bil içimdə nəsə qırılıb çilik-çilik oldu.

Çox keçməmiş qapı təzədən açıldı. Yenə atam idi gələn. Qapını örtməmişdi, dayanıb narahat-narahat açıq qapıya baxırdı. İçəri başqa bir kişi girdi. Atam əli ilə ona çarpayımın yanındakı stulu işarə etdi və qapını bağladı.

“Keç, otur, Natiq”

Kişinin əynində boz nimdaş pencək, başında papaq vardı. Stulu mənə yaxınlaşdırıb oturdu.

“Necəsən, Nurlan?”

Kişiyə təəccüblə baxdığımı görəndə atam sükutu pozdu:

“Natiq əmidi də. Tanımadın? Cavidin qırxında görüşmüşdüz axı. Quran oxumağa gəlib səninçün”

“Cavid xizək sürməyə gedib”

“Allah köməyin olsun ay bala…” – kişi başını yelləyib ah çəkdi.

Dil-dodağım qupquru idi.

“Su istəyirəm”

Atam cəld otaqdan çıxdı və əlində bir stəkan su ilə qayıtdı. Yaxınlaşıb suyu yanımda oturan kişiyə verdi. Kişi nələrsə pıçıldayıb suya üfürdü və mırıq təbəssüblə stəkanı mənə uzatdı.

“Natiq, televizoru söndürüm? Mane olmasın.” – atam kişidən soruşdu.

Kişi gözucu ekrana baxdı.

“Xizək yarışları. Puah! Xaricilər yaşayır e, vallah kef bunlarındı. Söndür, söndür.”

Atam əvvəlcə kanalları sürətlə çevirməyə başladı, ekranda piano konserti yayımlanan kanal görünəndə məqsədsiz axtarışını sonlandırıb televizoru söndürdü.

“Natiq, mən çıxıram siqaret çəkməyə. Nəsə lazım olsa de”

Kişi başını tərpətdi.

“Ana hardadı?” – xırıldadım.

Atam əvvəlcə mənə sonra isə kədərli-kədərli kişiyə baxdı. Kişi gözlərini qaçırdı.

“Elə bilirsiniz ana ölüb?”

“Gəl başlayaq, Nurlan, hə?” – kişi şəfqətlə saçımı tumarlayıb dedi.

“Ölməyib. Elə bayaq mənim üçün yemək gətirmişdi. Sonra qatara minib getdi.”

“Siqaret çəkib gəlirəm” – atam dedi.

“Bismillah” – kişi əlindəki Quranı açıb vərəqləməyə başladı.

Boynumu kişiyə çevirib ona diqqət kəsilmişdim. Burnu bayaqkından daha böyük görünürdü. Qaşlarının biri digərindən qat-qat qalın idi. Başındakı papaq asta-asta enib qalxır, elə bil nəfəs alırdı.

“Hər şeyin cavabı bax burdadır” – kişi gözləri ilə əlində tutduğu Qurana işarə edib gülümsədi – “Hər şeyin çarəsi də, şəfası da burdadır.”

*** 

Quranı avazla oxuyub bağladı, öpüb alnına basdı. Sonra pencəyinin cibindən xırda bir kitab çıxarıb vərəqləməyə başladı. O oxuyur, mən isə gözlərimi boş-boş tavanda, divarlarda gəzdirirdim.

“Bismillahir-rəhmanir-rəhim. Əlhəmdu lillahi Rəbbil-aləmin. Həsbunəllahu və niməl-vəkil. Təbarəkəllahu əhsənul-xaliqin. Və la həvlə və la quvvətə illa billahil-əliyyil-əzim…”

Divarlarda qarışqalar peyda olmuşdu. Qarışqalar divarda nizamsız, topa-topa deyil, cürbəcür geometrik fiqurlar şəklində birləşərək hərəkət edirdilər. Əvvəlcə üçbucaqlar, sonra kvadrat, daha sonra heksaqonal, oktaqonal fiqurların tərəfləri kimi arda-arda düzülürdülər.

“Əllahummə la ilahə illa əntəl-əliyyul-əzim. Zus-sultanil-qədim. Vəl-mənnil-əzim. Vəl-vəchil-kərim. La ilahə illa əntəl-əliyyul-əzim. Vəliyyul-kəlimatit-tammat. Vəd-dəəvatil-mustəcabat…”

Qarışqaların sayı getdikcə çoxalırdı. Artıq fiqurlar deyil, ard-arda düzülərək qəribə, heç yerdə görmədiyim, anlaşılmaz işarələr, qəliz naxışlar əmələ gətirirdilər. Sonra birdən bütün istiqamətlərdə nizamsız hərəkət etməyə başladılar. Təkcə divarlar deyil, tavan da qarışqa ilə qaynayırdı.

Divarlarda qaynaşan qarışqalara artıq baxa bilmirdim, o dəqiqə ürəyim bulanır, bütün bədənim qaşınırdı. Sağa çevrilib dua oxuyan kişiyə göz atdım. Onun ağzı tərpənmirdi. Səs hardansa başının arxasından gəlirdi. Eləcə boynunu əyib əlində tutduğu kitaba zillənmişdi. Burnu əvvəlkindən dəfələrlə böyük görünürdü. O qədər uzanmışdı ki, ağırlaşıb ağzının üstünə sallanmışdı. Başını qaldırmadan, əlini gicgahıma qoydu.

“Mənimlə bir yerdə təkrar et. Və nunəzzilu minəl-Qurani ma huvə şifaun və rəhmətun lil-muminin. Və la yəziduz-zaliminə illa xəsara”

Onun dediklərini təkrarlamağa çalışsam da bacarmadım. Başını qaldırıb mənə gülümsədi və dediyini aram-aram təkrarlamağa başladı. Dodaqlarını aralayıb hecaladıqca, ağzından ərəb hərfləri tökülməyə başladı. Hərflər ağzında aşıb-daşır, çənəsindən yaxasına axırdı. Yaxasına, dizlərinin üstünə dağılmış hərfləri ovuclayıb təzədən ağzına dürtdü və dodaqlarını kip bağladı. Bir neçə dəfə udqundu, ovurdlarının şişi yatdı. Stula söykənib kitabçanı bağladı və üç dəfə öpüb alnına qoyduqdan sonra pencəyinin cibinə basdı. Gülümsəyərək papağını çıxarıb başıma qoydu.

“Ay əclaf, hərbi beretka necə yaraşır e sənə”

“Cavid?”

“Birincisi Cavid yox, Leytenant Səfərov. İkincisi də ki, hə, nə olub, dəyişmişəm?”

“Hərbi forma niyə geyinmisən?”

“Hərbi qospitalda formalı adam görmək çox təəccüblüdü? Kefsən e”

“Qospital…Nə vaxt çıxacam burdan?”

“Bilmirəm. Bir onu bilirəm ki, mən orda olmasaydım Allah bilir nələr olardı. Çoxlu qan itirmisən.”

Gözlərim yaşarmışdı.

“Döyüşlər gedir hələ də?”

“Döyüşlər hələ çox gedəcək”

Araya sükut çökdü. Cavid pəncərənin qabağına keçdi, bir müddət dinib danışmadı. Biraz sonra gözlərini qıyaraq xəfif gülümsədi. Barmağı ilə çölə işarə edib dedi:

“Hər dəfə düzənliyin ortasındakı o nəhəng çinarı görəndə izaholunmaz bir auraya düşürəm. Ələlxüsus da, lap yaxınında, kölgəsinin altında dayanıb seyr edəndə. Deyirlər o çinarın min yaşı var. Mən doğulanda atam kəndimizdə çinar əkibmiş. Babam deyərdi ki, övladı dünyaya gələn ata çinar əksə, uşaq uzunömürlu, xata-bəladan uzaq olurmuş.”

Cavid sözünü tamamlayıb yenə bir müddət səssiz qaldı. Dərindən köks ötürüb mənə yaxınlaşdı.

“Getməliyəm. Özünə yaxşı bax. Deyilənlərə əməl et. Yeməyinə, içməyinə fikir ver. Çoxlu qan itirmisən, zəifləmisən” – çiynimi yavaşca sıxdı –  “Beretkamı vermirsən?” – gülümsəyərək dedi və beretkasını başımdan götürdü. Qapıya tərəf tərəddüdlü, məğlub addımlar atdı.

“Dəhşətdir. Bir yerdə böyüdük, uşaqlığımız bir yerdə keçdi, ölümə də bir yerdə getdik.” – dedi.

“Elə demə. Müharibə bitəcək. Yenə hər şey yoluna düşəcək.”

“Yəqin ki, nə vaxtsa müharibə bitəcək amma o günü mən görməyəcəm. Bir-birimizi sonuncu dəfə görürük. Bir həftə sonra məni snayperlə vuracaqlar.”

“Cavid, dayan!” – yerimdə dikəlməyə çalışaraq zarıdım.

“Getməliyəm.” – Cavid əli qapı dəstəyində arxaya çevrildi. Alnında yekə bir deşik vardı. Deşikdən fışqıran qan sifətini al-qana bulamışdı – “Xudahafiz!”

Hirs və əlacsızlıqdan doluxsunmuşdum. Bir neçə dəfə səslədim onu. Zorla dikəlib yerimin içində oturdum, əllərimlə üzümü örtərək bir müddət eləcə donub qaldım. Üzümü açanda atam yanımda oturmuşdu.

“Xalan yemək gətirir sənə. Bayaq gətirdiyi şorbanı da ala-yarımçıq yemisən.”

“Xalam?”

“Xalan da. Nərgiz xalan. Neçə dənə xalan var ki?” – atam nəvazişlə boynumun arxasını tumarlayıb qəmli-qəmli gülümsədi. Əllərindən siqaret iyi gəlirdi.

“Niyə əziyyət çəkib bu boyda yol gəlib qospitala? Ana gətirir də yeməyi.”

“Qospital?” – atam qaşlarını çatdı.

“Həkimlər nə deyir? Nə vaxt çıxaram burdan?”

“Hardan?”

“Burdan da, qospitaldan.”

Atam dərindən köks ötürüb ayağa qalxdı. Otaqda biraz vargəl etdi, qayıdıb yanımda oturdu.

“Nərgiz yeməyi gətirsin ye, sonra dərmanını iç yat, dincəl biraz, yaxşı?”

“Yuxum gəlmir”

Qapı açıldı. Atam ayağa qalxdı.

“Gəl, Nərgiz, gəl. Bax, xalan gör nə qiyamət yemək bişirib sənə. Bəh-bəh!”

Otağa girən ki anam idi! Əlindəki balaca məcməyini çarpayımın yanındakı stulun üstünə qoydu. Boşqabı əlinə alıb yanımda oturdu.

“İstəyirsən, birinci bu yorğanı dəyişək, hə?”

“Yox, mama, ehtiyac yoxdur, tam quruyub daha”

“Nə quruyub?”

“Yorğanı deyirəm. Qar yağıb islatmışdı. Tam quruyub indi.”

Atamla bir-birlərini ürkək baxışlarla süzdülər. Atam pərt və məyus görünürdü.

“Onu demirəm. Deyirəm bəlkə biraz nazik bir adyal verim sənə? Qış yorğanıdır bu. Tər-su içindəsən.

“Yox, yox, dəymə, yaxşıdır. Tər deyil, bayaqdan qar yağırdı. Bir də gördün yenə başladı.”

Atam otağın ortasında dayanıb bizə tamaşa edirdi. Sonra ağır-ağır qapıya tərəf addımlamağa başladı.

“Nərgiz bacı, mən çıxıram, nəsə lazım olsa burdayam, siqaret çəkirəm”.

* 

Ətdən bir tikə yeyib boşqabı yanımdakı stulun üstünə itələdim.

“Yeyə bilmirəm”

Anam pəncərənin qabağında dayanıb mənə baxırdı. Kədərli idi. Anam həmişə kədərli idi.

“Nə olub, mama, niyə kefin yoxdur?”

“Heç olmasa salatı ye.”

Kənarları naxışlı balaca boşqabdan bir dilim xiyar qapıb ağzıma atmaq istəyəndə naxışlar da xiyar dilimi ilə bir yerdə əlimə gəldi.

“Naxışları da yedim” – çeynəyə-çeynəyə anama baxıb güldüm.

“Nəyi?”

“Naxışları”

Anam bir boşqaba baxdı, bir də mənə. Heçnə demədi.

“Bəsdir, doydum.”

“Al, iç bunu.”

“Nə dərmanıdı bu?”

“Vitamindi.”

“Vitaminə oxşamır”

“Nəyə oxşayır bəs?” – anam gülümsündü.

“İstəmirəm.”

“Ana qurban, at ağzına ud getsin.”

“Birazdan ataram”

“Yox, elə indi at, tərslik eləmə”

“Birazdan atacam, qoy qalsın burda”

“Bax, məni nigaran, naçar qoyma, at o dərmanı, yaxşı?” – boşqabları içi-içə yığıb məcməyini qaldırdı – “Suyu da qoydum burda”

“Yaxşı, mama.”

“Can”

“Qatara tələsirsən?”

“Qatara?”

“Hə”

Heçnə demədi.

“O qatar relsdən çıxıb qəzaya düşəcək, mama, inan mənə! Qurban olum minmə o qatara.”

“Yaxşı, can, yaxşı, minmərəm.”

Anam otaqdan çıxırdı ki atam içəri girdi. Anamın əlindəki boşqablara baxdı.

“Yenə yemədi hə?”

Anam pərişan halda başını buladı.

“Neyləyək, zorla tutub ağzına dürtək? Hə?” – atam əsəb-əsəbi mənə baxdı.

“Yaxşı, yaxşı, sakit ol” – anam dedi.

“Necə sakit olum, Nərgiz? İki aydı ac-yalavac uzanıb qalıb burda”

Atam qaşqabağını töküb acıqlı-acıqlı otaqda vargəl etməyə başladı. Birdən üstümə cumdu.

“A kişi, özünə gəl daha, belə yaşamaq olmaz. Nə ana var, nə də Cavid. Yoxdular a kişi, yoxdular. Bildin? Öldülər ikisi də. Ana qəzaya düşdü, Cavid də şəhid oldu. Başa düşdün?

Gözlərini bərəldib başımın üstündə duraraq fısıldayırdı. Anam onun qolundan tutub qapıya tərəf dartır, sakitləşdirməyə çalışırdı:

“Neynirsən? Görmürsən ki, özündə deyil? Belə də şey olar?! Sakitləş, özünə gəl!”

“Dayan görək, sənallah, Nərgiz! Ürəyim partlayacaq bu dəqiqə” – atam boğuq səslə dedi. Gözləri qızarıb sulanmış, təngnəfəs olmuşdu.

Qapının ağzında pıçhapıçla danışmağa başladılar. Atam başını aşağı salıb səssiz-səmirsiz anamın təşvişli pıçıltılarına qulaq asır, arabir yazıq-yazıq gözucu mənə baxırdı.

**** 

Onların daha sonra nə danışdığını, nə vaxt otaqdan çıxdığını, sonradan kimlərin otağa gəlib getdiyini xatırlamıram. Yuxuya dalmışdım. Nə qədər yatdığım haqda heç bir fikrim yox idi. Ayılanda, günlərlə çəkən bir yuxudan oyanmışdım sanki. Otaq qaranlıq, pəncərələr taybatay açıq idi. Çarpayımın böyründəki stəkanı əl havasına tapdım, qamarlayıb başıma çəkdim. Üşütməm keçmişdi. Hardansa uzaqlardan otağa boğuq, tükürpədici bir səs dolurdu. Deyəsən elə bu səsə oyanmışdım. Təsvirəgəlməz, heç vaxt eşitmədiyim bir səs idi bu. Sanki çovğun vıyıltısı, inilti, qışqırıq, fəryad səsinə qarışmışdı. Çox keçməmiş paravoz fiti və hüznlü piano sədaları eşitdim. Özümdə güc toplayıb ayağa qalxdım, qətiyyətsiz, ürkmüş addımlarla pəncərəyə yaxınlaşdım. Yaxınlaşmaqda olan qatarın faralarının parıltısı bərəlmiş gözlərimi qamaşdırdı. Qatar düz pəncərənin altından taqqıltı ilə keçəndə qırmızı xalçalı dar koridoru açıq-aydın görünürdü. Anam korridorda sürətlə şütüyən qatarın əksi istiqamətində gəzir, pəncərədən mənə baxaraq əlindəki balaca yumru divar saatına işarə edirdi. Qatar qulaqbatırıcı şaqqıltı ilə pəncərənin qabağından keçib getdi və gecənin qatı zülmətinə sovruldu. Yalnız zülmət qatar səsini tamamilə udandan sonra fərqinə vardım ki, bu gördüyüm qatar deyildi, metal çarxlı tabut idi. Canıma üşütmə düşdü. Öləzimiş piano səsi yenidən nisbətən yaxından eşidildi. Başımı sağa çevirəndə bu dəfə hərəkət edən təkərli, pedalla idarə olunan piano gördüm. Qara fraklı, başındakı şlyapanı gözlərinin üstünə salmış bir adam ayaqları ilə aram-aram pedal vurur, əllərini isə də pianonun dillərində ağır-ağır gəzdirirdi. Çala-çala pəncərəmin qabağında bir neçə dövrə vurdu və gəldiyi yerə qayıdaraq qaranlıqda gözdən itdi. Qorxudan tir-tir əsirdim. Pəncərələri bağlayıb yatağıma qayıtmaq istəyəndə dəhşətli bir külək qopdu. Külək bayaq qulağıma dolan vahiməli bağırtı, nalə səslərini daha da eşidilən etmişdi. Çığırtı səsləri dözülməz idi. Elə bil kiminsə diri-diri xirtdəyini üzürdülər. Nəfəsim daralır, qarın boşluğumu küt bir ağrı kəsirdi. Birdən hədəqəsindən çıxan gözlərim düzənliyin ortasındakı tənha çinar ağacına sataşdı. Artıq əmin idim: bu qorxunc səs çinardan gəlirdi. İlk dəfə idi ki, fəryad edən, qışqırıb bağıran bir çinar görürdüm. Çinarın bağırtıları ətrafındakı sehrli işıq haləsini titrədir, bitdiyi yeri zəlzələ kimi silkələyirdi. Hər qışqırıqla ağac sanki dərin köklərini yerin altından biraz da qoparıb çıxarırdı. Pəncərənin qarşısında dəhşət və hövl içində donub qalmış, çinarın vahiməli əzəmətinə, nəhəng şaxələnmiş budaqlarına, iri pəncəyəbənzər yarpaqlarına, möhkəm, yaşıl-boz gövdəsinə tamaşa edirdim.

Qəfildən Cavidin hıçqırtılarını eşitdim. Harda idi o? Hardan gəlirdi bu səs? Özümü biraz ələ alıb torlanmış gözlərimi qıydım, çinarın yan-yörəsinə, budaqlarına, gövdəsinə diqqət kəsildim. Bayaqdan gözümə çinarın insan əl-ayağı kimi görünən qalın köklərinə baxanda isə bunların əslində həqiqətən insan əl-ayağı olduğunun fərqinə vardım. Çinarın dalğalı-dalğalı yayılıb yerə batmış kökləri Cavidin qolları və ayaqları idi; nəhəng çinar Cavidin düz alnının ortasında kök salıb ucalmış, tünd-sürməyi səmaya birləşmişdi.