Partizan.az Orxan Cuvarlının “İstanbulda gecə ekspressi” essesini təqdim edir.

“Ağlayın, âşinasız, sessiz, can verenlere,
Otel odalarında, otel odalarında!”

Necip Fazılın bu misraları bir yazı üçün xeyli dramatik girişdir.

Düzü, bu misraları müəllifin öz şeirindən yox, Anarın kiçikhəcmli “Otel otağı” povestindən xatırlayıram. Bu əsəri orta məktəbdə böyük həvəslə, birnəfəsə oxumuşdum. Acgözlüklə səhifələri bir-bir çevirir, tez bir vaxtda əsərin sonunu öyrənmək istəyirdim.

Əsərin sonunda azərbaycanlı ziyalının keçid dövründəki ağrılı taleyi, məhzun aqibəti məni xeyli kədərləndirmişdi. Sonralar filmini də izlədim. Bu əsərdən uzun-uzadı yazmaq fikrim yoxdur.

Mən gecənin bir aləmi bu cümlələri yazanda Taksimin ara küçələrindəki hotellərin birində pəncərə kənarında əyləşmişəm. Bu hoteli tapmaq üçün nə sözügedən əsərin baş obrazı Kərim Əsgəroğlu kimi küçələri hadırlayıb ucuz bir yer gəzdim, nə də şəhəri əldən-ayaqdan saldım. Nömrəmdə xırda masaya dirsəklənib pəncərədən küçədəki İstanbulun qaynar gecə həyatına tamaşa edirəm.

Bəzi şəhərlər var ki, orada əndişəli basırıq, insan hənirtisi, hay-küy gecəyə doğru yekunlaşır, şəhər də qulaqbatıran sükuta qərq olur, yuxuya gedir. İstanbulda isə əksinədir, əsl həyat gecə başlayır.

Gözlərimi küçədə sağa-sola tələsən adamlara zilləmişəm. Pəncərəmdən görünən iki ara küçənin heç birində gecənin sükutuna dair bircə iz tapmaq mümkün deyil.

Burada gecə qaynardır, izdiham səngimir. Müxtəlif barlardan, meyhanelərdən çıxan sərxoş adamlar səkkiz yaza-yaza, qol-boyun əsas küçəyə – İstiqlala tərəf addımlayırlar.

Bir neçə saat əvvəl mən də dostlarımla bu qələbəliyi yara-yara Nevizadə küçəsinə burulmuşdum. Kafelərin birində əyləşdik, uzun müddət fərqli mövzularda danışdıq, yedik-içdik, doyunca söhbətləşdik.

İndi isə hotel nömrəmdən şəhərin seyrəlmək bilməyən tünlüyünə baxdıqca, bu sehrli aləmin fərqli, rəngbərəng sakinləri olduğunu düşünürəm. Xırda daşlarla döşənmiş darısqal küçələrin adamlardan başqa, səslər kimi sakinləri də var. Müxtəlif kafelərdən dalğa-dalğa gələn mahnı səsləri pəncərənin aralı hissəsindən otağa dolur:

“Şu dağlarda kar olsaydım olsaydım
Bir asi rüzgar olsaydım olsaydım”.

Bəm səsli birinin oxuduğu bu mahnı türkü barların birindən gəlir. Mən həmin barı bir anlıq xəyal etməyə çalışıram. Səsindən yaşlı olduğunu düşündüyüm ağ saçlı müğənni, dolu masalar, boş qədəhlər, kədərli müştərilər, əyik sifətlər, arı kimi işləyən ofisiantlar. Həmin o miyanə kafenin məhrəm aurasını sümüklərimə qədər hiss etməyə başlayanda müğənninin pəsdən oxuduğu mahnı qırıq-qırıq içəri dolmağa davam edir:

“Arar bulur muydun beni beni
Sahipsiz mezar olsaydım olsaydım”.

Bu qorxunc bənzətmə ətimi ürpəşdirir. Sahibsiz məzar. Gərək ölünün də, soyuq daş parçasının da bir sahibi ola. Sahiblik duyğusu, kiməsə aidlik. Bu misralar həm də son ümid yeri, öləziyən təsəllinin közərtisinə bənzəyir.

Aralı pəncərəmdən müşahidə etdiyim bu nabələd küçələrin döngələrindən tamam başqa bir kişi səsi də yüzlərlə səsin içərisindən sivişir:

“Sen geçerken sahilden sessizce,
Gemiler kalkar yüreğimden gizlice”.

Deyəsən, bu, gecənin öldürücü vuruşudur. Nakaut effekti. Sözlərin mənası, estetik bənzətmə zövqümü oxşayır. Ürəyin limanla oxşarlığı….

Həqiqətən də, dolaylı ömür yollarımız, ürəyimiz elə limana, ürəyimizə girən, çıxan adamlar da sərnişinə bənzəyir. Hər sərnişin o limana mütləq nələrsə qatır, eyni qaydada, oradan da nələrisə alıb aparır. Yəqin ki, bu ovsunlu bənzərliklərdə həyatımızdakı çətinliklər də dalğaları xatırladır. Arabir özünü o sahilə, limana çırpan dalğalar. Bəzən həlim, bəzən xırçın dalğalar.

Gecənin zil qaranlığında küçədəki uğultunun içərisindən məlahətli bir səs yüksəlir, axın-axın yaxınlaşır. Otağıma dolan bu qadın səsi digər səslərdən seçilir, mahnının nisgilini, göynərtisini qat-qat artırır:

“Rızkımı veren hüdadır,
Kula minnet eylemem”.

Bu mahnını kişi səslərilə xatırlayıram. Görkəmini təsəvvürümdə canlandırmağa çalışdığım bu xanımın ifasında mahnı fərqli formada alınıb. Bu fərqlilik ikrah yaratmır, səs quru deyil, misralar yad gəlsə də insanın içini isidir.

Bu məlahətli səsin xoş ləngəri gecəyə nəvazişlə sığal çəkir.

Qarşıdakı şabalıdı binanın navalçasına qısılmış sarı pişik bayaqkı yağışdan payını alsa da, halından məmnun görünür. Arabir quyruğunu sağa-sola yelləyir, hərdən bədənini yalayır.

Pərdəni çəkib pəncərəni bağlayanda bu dar nömrə bir anda şüşənin o üzündəki bütün səslər üçün yasaq əraziyə çevrilir.

Birdən mənə elə gəlir ki, bu meqapolisdə heç kim qalmayıb, təmtəkəm.

3-7 dekabr, 2021. İstanbul.