Etiket arxivi: hekayə

Hekayə

Abbas nəyə gülürmüş? – Əli Zərbəlinin yeni hekayəsi

Loading

“Partizan” Əli Zərbəlinin yeni – “Qəhqəhə” hekayəsini təqdim edir.

Sənubər can sıxıntısının çarəsini məşğuliyyətdə gördüyü axşamların birində, xalçanın üstündə bardaş qurub tikiş tikərkən qonşu otaqdan Abbasın hırıltısını eşitdi.

***

Z. kimi hərkəsin bir-birini tanıdığı balaca kəndlərdə qəribə hadisələr ya çox nadir hallarda baş verir, ya da heç baş vermir. Usandırıcı yavaşlığın hökm sürdüyü vaxtlarda heyrətamiz olaylar yekrənglikdən və bezginlikdən çatlayan ürəklərə məlhəm olur, misgin həyatlara rəng qatır, sıxıntıdan köks ötürən fağırların dadına çatır. Bu gözlənilməz, sirli vaqiələrin kədərli, yaxud ürəkaçan olması o qədər də əhəmiyyətli deyil, əsas odur, bu hadisə rəvayətlər, fərziyyələr doğsun, gözləri təəccübdən bərəltsin, barmaqları ağızlarda qoysun. Elə Abbasın başına gələnlər kimi…

Yeknəsəq, bürkülü yay axşamlarından biri idi. Qaş çoxdan qaralmışdı. Kişilər ya naxırdan evə qayıdıb televizorun qabağında həvəssiz-həvəssiz uzanıb dincəlir, ya çayxanada nərd taxtası arxasında qızğın siyasət söhbətlərinin içində itib-batır, ya da boğanaq axşamdan meh umaraq həyətlərinin həndəvərində veyillənirdilər. Gəlinlər yavaş-yavaş uşaqları yatmağa hazırlaşdırır, növbəti gün üçün biş-düş edir, ya da xiffətli qəlblərini türk serialları ilə sərinlədir, xam xəyallara dalırdılar.

Sənubər isə içini çəkib səssiz-səsiz ağlayır, gözyaşları yanaqlarından sel kimi axırdı. Gözlərini silə-silə otaqdan çıxdı, gəlib dəhlizin girişindəki diskli telefon aparatının böyründə oturdu. Hönkürtü ilə ağlamamaq, Nihadı yuxudan oyadıb qorxutmamaq üçün özünü zorla sıxıb saxlamışdı. Dəstəyi götürüb nömrəni yığdı. Telefonu anası götürdü:

– Alo

– Mama… – Sənubər burnunu çəkə-çəkə, boğazında tıxılan boğuq səslə dedi.

– Nolub ay qız?

Sənubər dinib danışmadı. Sonra birdən hönkür-hönkür ağlamağa başladı.

– Nolub ay qız? Niyə ağlayırsan? Nəsə hoqqa çıxarıb o oğraş?

Sənubər əlini ağzına tutub özünü birtəhər sakitləşdirməyə çalışır, dərin-dərin nəfəs alırdı.

– Ay qız nolub, niyə ağlayırsan? Danış görək, ürəyim çəkildi burda mənim.

– Abbasa nəsə oldu.

– Nə? Necə yəni nəsə oldu?

– Abbas öldü.

Sənubər sözünü bitirən kimi çiynini ata-ata hıçqırmağa başlamışdı.

Anası Şəfiqə də telefonun o başında vay-şüvən qopardı.

– Ay qız, nə danışırsan sən?! Ay Allah, evimiz yıxıldı!

Sonra səslər bir-birinə qarışdı. Sənubər telefon qulağında ağlayırdı. Telefonun o biri ucunda Hafiz kişinin yuxulu səsini eşitdi.

Bir az keçmədi ki, dəstəyi atası Hafiz kişi götürdü, təmkin və soyuqqanlılıqla danışmağa başlasa da, danışdıqca özünü itirdi, dalbadal suallar verməyə başladı.

– Nə vaxt ? Necə oldu? Nihad hanı? Kimsə var orda?

– Təkəm.

– Nə vaxt?

– Elə indicə.

– Necə oldu? Nədən oldu?

– Gülməkdən.

– Nə? Necə yəni?

– Gülməkdən öldü.

– Əstəğfrullah. Nə danışırsan Sənubər? Gülməkdən adam ölür?

– Öldü də, öldü. Ağappaq ağarıb, nə nəfəsi gəlib gedir, nə də nəbzi vurur.

– Yaxşı, Sənubər, gəlirik ora, onca dəqiqəyə ordayıq.

– Fətəliyev doxtura zəng vur, papa – Sənubər dərindən içini çəkə-çəkə çarəsizcə yalvardı.

Dəstəyi asan kimi dərhal yerindən sıçradı, əlini ağzına tutub həyətə qaçdı.

Hafiz kişi qonşu kənddəki həkim Fətəliyevə əli əsə-əsə bir neçə dəfə zəng etsə də, zəngləri cavabsız qalanda son variant kimi şəhərə – ambulansa zəng vurdu. Sonra üzünü əlini dizinə döyüb ah-vay edən Şəfiqəyə tutub dedi:

– Deyir, gülməkdən ölüb.

– Nədən?

– Gülməkdən.

– Nə danışırsan, ay kişi, sən allah belə şeylə də zarafat edərlər?! Bəsdir, onsuz da ürəyim partlayır.

– Sənubər belə dedi. Mən də baş açmadım. Deyir gülməkdən ölüb.

– Ay Allah, bu nə bəla idi göndərdin bizə. Nihadım yetim qaldı, ay Allah.

– Qızın başına hava gəlib deyəsən.

– Gələr də, gələr…Ay Allah!

– Geyin çıxaq daha!

– Çıxaq, çıxaq. Ay Allah bu nə qara gündü!

Şəfiqə stulun başındakı kəlağayasını qamarlayıb başına ört-örtə qapıya tələsdi. Hafiz kişi də yay-qış geyindiyi nimdaş pencəyinini asılqandan götürüb çiyninə atdı. Darısqal koridorda bir-birilərinin əl-ayağına dolaşa-dolaşa evdən çıxdılar. Sənubərgilə beş-on dəqiqəlik yolları vardı. Təngnəfəs özlərini çatdıranda darvazanı açıq gördülər. Zil qaranlıq gecədə mətbəxdən düşən işıq açıq darvazadan süzülüb küçəni işıqlandırırdı.

Sənubər həyətlərində nar ağacının altında oturub, çiyinlərini qucaqlayaraq xısın-xısın ağlayırdı. Şəfiqə qızını görcək qaçıb özünü onun qabağına atdı. Hafiz kişi də yüyürərək evə girdi.

Hafiz kişi bu həyatda nələr görmüşdi, nələr! Həyatın hər üzündən, fələyin hər oyunundan çox erkən agah olmuşdu. Gənc yaşından yetim qalmışdı, qara torpağa nə qədər dost, hələ iki il əvvəl bir qardaş da basdırmışdı. Uzun sözün qısası, çox ölü görmüşdü, amma beləsini heç vaxt. Abbası görəndə dolandığını nəhayət anlayan adamın üzündə yaranan və qəzəbdən yüngül əlamətlər daşıyan gic gülümsəmə qonmuşdu dodaqlarına. Ancaq çox keçmədən Sənubərin sayıqlama kimi səslənən sözlərini birdən xatırlamış, qarşısındakı mənzərə ilə uzlaşdırıb anlamışdı ki, yox, bu nə gic zarafatdır, nə də onu kimsə dolayıb. Biraz əvvəl eşitdiyi və indi gördüyü məhz həqiqətdir, həqiqət də odur ki, Abbas gülməkdən ölüb.

Ancaq mərhum qəti ölüyə bənzəmirdi; O elə bil, yuxuda nəsə məzəli, əyləncəli bir şey görürdü və buna gülürdü. Deyərdin ki, indicə yuxudan oyanacaq, dodaqlarındakı gülüş solub yox olmamış gördüklərini göz-qaşını oynada-oynada həvəslə nağıl edib təzədən şaqqanaq çəkəcəkdi.

O, sol əli köksündə xalçanın üstündə kürəyiüstə uzanmışdı. Yumulu gözləri qıyılmış, yanaqları dartılmış, gözünün kənarından şaxələnən qırışlar dərinləşmişdi. Arıq qarabuğdayı üzündəki almacıq sümükləri daha da qabarmış, ucuşiş hülqumu nazik dərisini elə qaldırmışdı, sanki bu saniyə dərisini dəlib çıxacaq. O həqiqətən ölüyə bənzəmirdi. Simasında nə ölülərin solğun üzündəki vahimə, nə də yoluxucu fanilik hissi vardı, əksinə, o sanki ətrafına şən əhval-ruhiyyə, xoşbəxtlik saçırdı. Hafiz ilk dəfə idi, gülən ölü görürdü.

Hafiz kişi bir neçə dəqiqə sonra suyu süzülə-süzülə qapıda göründü. Şəfiqəyə və onun sinəsinə qısılıb ağlayan Sənubərə yazıq bir baxış atıb dərindən ah çəkdi.

Şəfiqə köksünə möhkəm-möhkəm sıxdığı qızını asta-asta özündən ayırdı, onun ağlamaqdan qan çanağı olmuş gözlərinə zilləndi.

– Nihad hanı?

– Otağında. Yatıb.

– Bədbəxt balam. Bu yaşda atasız qaldı.

Sənubərlə anası səs-səsə verib ağlayır, Hafiz kişi də darvazanın qabağında durub siqareti siqaretə calayırdı.

Aysız gecədə beynindən min fikir keçmişdi. O, ləng addımlarla həyətə qayıdıb üzünü anasının dizinə sıxıb ağlayan Sənubərə yaxınlaşdı və astadan dedi:

– İçəri keçirəm mən.

Şəfiqə və Sənubər də onun arxasıyca içəri girdi.

Onlar üçü də indi Abbasın ayaq tərəfində durub elektrik lampasının zəif sarımtıl işığının parıldatdığı bu cansız lakin xoşnud sima qarşısında tilsimlənmişdilər. Şəfiqəyə də hər şey məhz indi, bu dartılmış solğun dodaqlara matdım-matdım baxanda agah olmuşdu. Bir istədi soruşsun ki, mərhum nəyə gülürmüş, nə imiş bu qədər gülməli olan şey ki, səsinə əcəl gəlib başının üstdə durub. Maraq içini yesə də soruşmadı, ağlını özünə də sirr olmayan məntiqdənkənar, gülünc bir fikir qurcaladı; düşündü ki, Abbastək top kimi cavan oğlanın xirtdəyinə amansız bir gülüş ilişdirən bu səbəb hər nədirsə, hər addımbaşı nəfəsi kəsilən, öskürəndə gözləri hədəqəsindən çıxan bu qocanın da şəkk-şübhəsiz sonunu gətirər.

Hafiz kişi qızını bərk-bərk qucaqladı və dedi:

– Qızım bəri bax…Haqqın rəhmətinə hər nə səbəbdən qovuşubsa qovuşub… çox da fərqi yoxdur. Olan olub, keçən keçib… Ölüm haqqdır. Allah o biri dünyasını versin. Ancaq gəl bu bildiyimiz elə evimizin içində qalsın. Bilirsən də, bu camaatı, eşidərlər bilərlər rəhmətliyin ölüm səbəbini, sonra gəl bunların dilindən qurtul, məsxərəyə qoyarlar bizi, dillərdən düşmərik, üzdə olmasa da gizlində ələ salınarıq. Sən də istəməzsən ki, Nihadı atasına görə dolasınlar, ərin camaatın yadında belə qalsın. Deyərik ki, qəfil ürəyi tutub, ya nə bilim… Yatıb durmayıb.

Sözünü bitirib əzik siqaret qutusundan bir siqaret çıxardı. Bu vaxt Nihad qonşu otaqdan təkrar-təkrar “mama” qışqırmağa başladı. Hafiz kişi siqaret damağında gedib Nihadın otağına girdi.

– Nolub ay yaramaz – deyib nəvəsinin yumşaq yanaqlarından öpdü və qucağına alıb evdən çıxdı.

Darvazanın qabağında duruxdu, alışqan üçün ciblərini eşələyəndə ambulansın yanıb-sönən işıqları qatı qaranlığı yarıb onun pərişan çöhrəsində və qucağındakı Nihadın yuxulu gözlərində sayrışmağa başladı.

***

Abbasın dəfnindən qayıdanda Sənubər həmin məşum axşam olub keçənləri ata-anasına anlatdı.

Sənubər radioya qulas asa-asa Nihadın diz-dirsəyi yırtılıb-yıpranmış köhnə şalvar-köynəklərinə yamaq vurur, tikiş tikirmiş. Nihad da şuluqluq edib əldən düşmüş, mışıl-mışıl yatırmış. Abbas tappatup giribmiş içəri, Sənubər diksinibmiş.

– A kişi, yavaş, uşaq yatır.

Sənubərin gözünə biraz içkili dəyibmiş, ancaq Abbas and-aman edibmiş ki, vallah atamın qəbrinə and olsun, içməmişəm. Əlqərəz, yataq otağına keçib uzanıbmış. Sonra ordan Sənubərə səslənibmiş:

– Ay qız, dur bir çay süz görək.

Sənubər əlindəki işi yarımçıq qoyub peyda olubmuş onun qabağında, əli belində, şəhadət barmağı da dodağında, tərs-tərs baxıbmış ona.

– Ədə, nə qışqırırsan? Nolub sənə? İmkan ver yatsın da uşaq.

– Çay süz.

– Hə, elə papuqay kimi təkrarla. Görmürsən uşağın paltarların tikirəm? Neçə dənə əlim var mənim?

Uzun sözün qısası, çayı süzüb, qoyub Abbasın qabağına, sonra da qayıdıb oturub odun peçinin qənşərində, alıb iynə-sapı əlinə. Biraz keçməmiş qonşu otaqdan Abbasın hırıltısını eşidib. Fikir verməyib, başını bulayıb, ağzının içində deyinə-deyinə tikişə davam edib. Ancaq necə fikir verməyəsən, Abbas dayanmaq bilməyib, hırılda ki hırıldayasan. Səsi getdikcə gurlaşıb, daha da bərkdən gülüb. Sənubər iynəni batırıb balışa, əsəbi-əsəbi qalxıb ayağa. Gedib fısıldaya-fısıldaya kəsdirib Abbasın başının üstünü.

– Ədə, nolub, nə gic gic gülürsən?

Abbas ona məhəl qoyar? Gülməkdən sifəti qıpqırmızı qızarıbmış, gözləri sulanıbmış. Bircə an durmadan o ki var şaqqanaq çəkib gülübmüş. Sənubər yapışıbmış yaxasından Abbasın.

– Ədə, dəli olmusan, nəyə gülürsən, bəsdir ta, dayan görək!

Ancaq kimə deyirsən, Abbas otağın bir başından o biri başına tullana-tullana vurnuxub, başını atıb arxaya qəşş edib gülüb. Gah toyuq kimi qaqqıldayıb, gah vulkan kimi pıqqıldayıb. Səsə Nihad yuxudan oyanıb, gəlib durub otağın kandarında, gözlərini ovuşdura-ovuşdura keçi kimi tullana-tullana şaqqanaq çəkib gülən atasını çaş-baş seyr edib. Sənubər istəməyib ki, uşaq atasını bu vəziyyətdə görsün. Nihadı tez aparıb uzadıb yerinə, dizini yerə atıb bir-iki dəqiqə uşağın başını tumarlayıb. Nihadı yuxuya verən kimi qapını möhkəm bağlayıb qayıdıb Abbasın yanına. Qayıdanda yenə eyni şeyi görüb. Abbasın sinəsindən qopan qəhqəhə bir saniyə də dayanmaq bilməyib. Sənubər bir yerdə durmayan Abbası qollarından var gücü ilə tutub sakitləşdimək istəyib, ancaq çi fayda?

– A kişi, nəyə gülürsən, ta bəsdi, özünə gəl!

Abbasın alnının, boynunun qalın damarları pırtlayıb, gözləri bərəlib. Yavaş-yavaş qaqqıltısında xırıltı sezilib. Güldükcə az qala döş qəfəsi ikiyə aralanıb, nəfəsi kəsilib. Taqətdən düşüb tir-tap dəyib yerə. Yerdə də çapalaya-çapalaya bir müddət gülüb, sonra üz-gözü əyilib, nəfəsi gedib gəlməyib. Gülüşü birdən çıraq kimi sönüb. Gözləri qapalı, dodaqları dartılmış, heykəl kimi donub qalıb.

***

Çeşməyə su dalınca getdiyi günlərin birində qonşuluqdakı gəlinlər havadan sudan danışa-danışa Sənubərdən necə söz çəkmişdilərsə, heç ruhu da inciməmişdi. Danışmışdı olub keçəni. İş işdən keçmiş, Sənubər evdə başına döymüş, bir-iki günün içində artıq bütün kənd həqiqətdən agah olmuşdu. Həqiqət də o idi ki, Abbas gülməkdən ölüb. Bəs nəyə gülürmüş Abbas?

Sonra hərə səmimi-qəlbdən inandığı bir fərziyyə uydurmuşdu.

Bəziləri deyirdi ki, guya həmin gün axşamüstü xırmandan qayıdanda qonşusu Saleh ona bir anekdot danışıb, Abbas da sınıq-salxaq zilin kuzasında saman tayasının üstündə uğuna-uğuna hoppanıb düşübmüş. Belə bir ehtimal var ki, kuzada ürəkdən gülə bilməyən Abbas yatmağa hazırlaşanda qəfil həmin anekdot düşüb yadına, başlayıb öz-özünə şaqqanaq çəkib gülməyə. Gül ki güləsən. Sonrası da bəlli.

Abbasın ölümündən bir həftə sonra Saleh yuxudan durub eşiyə əl-üzünü yumağa çıxanda gördü ki, kəndin yarsı həyətindədir. Tələb edirdilər ki, anekdotu danış. Saleh çaş-baş qaldı, ona zillənmiş maraq dolu, narahat baxışlar onu ürkütdü. Yuxunun dumanı hələ çəkilməmiş beynini tez işə salıb düşünməyə başlasa da, ağlına heçnə gəlmədi, sonra canını qurtarmaq üçün təklif etdi ki, o bu anekdotu danışmazdan əvvəl hərkəs Abbasın yaşadığı bədbəxt taleyi nəzərə alsa yaxşı olar. Ancaq adamlar onun xəbərdarlıqlarına, təkliflərinə məhəl qoymadılar, anekdot tələb etdilər. Saleh yaddaşının dəhlizlərində o ki var var-gəl etdikdən sonra nəhayət təsadüfi bir əhvalat xatırladı, sevincək əhvalatı onlara nəql etdi. Anekdotu bitirən kimi adamların üzündə bir yerdə durmayan, baxışları ilə gülüş axtarsa da, bəzi üzlərdə ya məyusluq gördü ya da ifadəsizlik. Heçkimin cınqırı da çıxmamışdı. Adamlar pərişan dağılışdılar ev-eşiklərinə və təzədən hamının içini maraq yeməyə başladı. Axı Abbas nəyə gülürmüş?

Bəziləri deyirdi ki, guya Abbas gecə yatmazdan əvvəl darvazanın qabağında dayanıb siqaret çəkə-çəkə pivə qurtumlayırmış, birdən biraz irəlidə qaranlıqda illərdir ədavəti olan Qasımın azmış eşşəyini görübmüş. Sənin burda nə itin azıb deyib və əlindəki alışqanın fanarını eşşəyin gözünə tutubmuş (qonşu Familin balaca oğlu pəncərədən hər şeyi görübmüş). Sonra qonşunun hasarına dırmanıb ağacından üç-dörd əncir dərib eşşəyin ağzına dürtübmüş. Eşşəyə əncir yedizdirmək kefini yaman kökəldibmiş, hırtıldamağa başlayıbmış, eşşək yedikcə Abbas daha da keflənibmiş. Dürt ki dürtəsən ənciri eşşəyin ağzına. Eşşək ənciri gövşədikcə Abbas da qəşş edib gülübmüş. Sonrası da bəlli.

Bəziləri deyirdi ki, Abbas həmin gecə bikarçılıqdan keçən ilin haqq-hesab dəftərinə göz gəzdirirmiş. Bu dəftərdə hər qəpiyi harda, nəyə, nə vaxt xərclədiyini qeyd edirmiş. Keçən ilin xərcləri ilə bu ilkiləri tututşduranda onu gic gülmək tutubmuş. Keçən ildən buyana olan qiymət artımları ona o qədər ağlasığımaz görünüb, ya hirsdən, ya da nəsə izaholunmaz bir səbəbdən gülməyə başlayıbmış. Dəftərdəki, iri, xırda, üstündən xətt çəkilmiş, haşiyəyə alınmış rəqəm xarabalığına baxdıqca gülübmüş. O qədər gülübmüş ki, axırda bu gülüş idarəolunmaz, isterik bir qəhqəhəyə çevrilibmiş. Sonrası da bəlli.

Qonşu kəndin başbiləni, həkim Fətəliyev deyirdi ki, burda qəribə heçnə yoxdur, belə ölümlər çox nadir olsa da, mövcuddur, tibbi baxımdan da əsaslandırılıb. Çox güman ki, Abbasın beynində anevrizma olub. Həkimə deyirdilər, ay doxtur, başına dönüm bizim qandığımız dildə danış, o nə mənə şeydi elə? Həkim deyirdi, yəni ola bilsin Abbasın beynindəki arteriya damarlarında şişkinlik varıymış, damarlar hər an partlamağa hazır vəziyyətdə olubmuş, bu vaxta kimi Abbas da bundan xəbərsiz yaşayıbmış. Ancaq qəfil gələn fasiləsiz qəhqəhə kəllədaxili təzyiqi artırıbmış və anevrizmalı damar yırtılıbmış.

Ancaq kəndlilər bu qəliz izahlardan bir şey anlamayanda, həkimin dediklərində maraqlı bir şey görməyəndə tez də unutdular onun mühazirəsini. Bir-birilərini qonaq çağırdıqları axşam süfrələrində, çayxanalarda zər atanda dillərində yalnız bir sual vardı. Görəsən Abbas nəyə gülürmüş?

Xəbər bütün ətraf kəndlərə kimi gedib çıxmışdı. Biraz keçməmişdi ki, telekanalların birindən gəldilər kəndə. Ancaq Sənubər razı olmadı, müxbirlərlə kəlmə də kəsmədi, dinib-danışmadı.

Müxbirlər kor-peşman darvazadan çıxanda Sənubərgilin qonşusu Familin təzə doğulmuş ikibaşlı buzovun gördülər, Familə bu haqda xəbər hazırlamaq istədiklərini deyəndə ikiəlli razı olmuş, müxbirlər də əliboş qayıtmadıqlarına sevinmişdilər.

Vaxt keçdikcə Abbasın nəyə güldüyü haqda fərziyyələr, gümanlar, rəvayətlər səngisə də qırx məclisində təzədən aktuallaşdı. Ərinin gülməkdən ölməsi Sənubər üçün bu ölümü həzm etməyi ikiqat çətinləşdirmişdi. O indi nəinki dul qalmaqla, başsız qalan uşağın öhdəsindən təkbaşına gəlməklə hesablaşmalı idi, üstəlik ərinin “anormal” ölüm səbəbinin törətdiyi masqaralara, istehzalara dözməli idi. Abbasın qırxında, mağarın qabağında altdan-altdan irişən yeniyetmələrdən birinin digərinə zarafatla “Ə yavaş gül, ölərsən” deyib hırıldadığına istəmədən qulaq şahidi olmuşdu. Bir istəmişdi ki, ağzından çıxanı desin bu qurumsaqlara, ancaq abır-həya eləmişdi, gedib anasının çiyninə sığınıb xısın-xısın ağlamışdı.

Bu anlaşılmaz, qəribə olay bəzi kənd adamlarının sıxıntıdan, hadisəsizlikdən qovrulan qəlbinə su səpsə də, bir neçə ay sonra yaddan çıxıb getdi. Hər şey unudulduğu kimi, bu söz-söhbət də öz canlılığını itirib unudulmuş, bir vaxtlar yaratdığı hay-küydən əsər-əlamət qalmamışdı. Bir də Abbasın il məclisində yenə köhnə rəvayətlər, qeybətlər dirçəlmişdi. Yenə hərənin ağzından bir avaz gəlirdi. Hamı da özünə daha maraqlı, daha heyrətamiz gələn versiyasından məmnun və zənnindən qəti idi.

***

İllər keçmiş, qara torpaq Abbası da, onun qəribə ölümünü də qara bağrında unutdurmuşdu. Sənubərin bu qəddar dünyadakı yeganə təsəllisi – hər söhbət düşəndə “kopya atasıdır!” deyib qürrələndiyi Nihad da böyüyüb yekə oğlan olmuşdu. Hər keçən gün atasına daha çox oxşayırdı. Atası kimi yeriyir, atası kimi danışırdı. Bircə qəşş edib güləndə, Sənubərin ürəyi düşürdü.

 

 

 

Hekayə

Çəngəl çiçəyi – Kamal Abdullanın hekayəsi

Loading

Həmən gün XXVI Sais sülaləsinin ilk fironu, Aşağı və Yuxarı Nil əyalətlərinin həqiqi fatehi, bütöv Misirin hakimi l Psammetix ölkəsinin baş şəhəri Memfisdə öz dəbdəbəli sarayının taxt otağında əyləşib beynində nə zamandan bəri qərarlaşdırdığı fikri götür-qoy eləyirdi. Bir qədər keçəndən sonra firon şəhərin «Yeddi ağac» adlanan hündürlüyündə Ptax allahının şərəfinə tikilmiş məbədin Baş kahinini hüzuruna istədi. Baş kahin bu güdrətli fironun ilahi nəzəri qarşısında duran zaman l Psammetix taxtından qalxıb onu xüsusi ehtiramla salamladı və belə dedi: Oxumağa davam et Çəngəl çiçəyi – Kamal Abdullanın hekayəsi →

Esse, Tənqid

Kölgədə də, gündə də görünməyən adamlar – Professor yazır…

Loading

“Partizan” ədəbiyyatşünas, tənqidçi Cavanşir Yusiflinin “Danışan və susan detallar” yazısını təqdim edir. Mətn İlham Əzizin “Beşmərtəbəli binanın birinci mərtəbəsi” hekayəsi haqqındadır. Oxumağa davam et Kölgədə də, gündə də görünməyən adamlar – Professor yazır… →

Hekayə

Keçi ilə evlənən kişinin evindən Zümrüdün reportajı

Loading

“Partizan” Mehdi Dostəlizadənin yeni – “Zoofil” hekayəsini təqdim edir.

Taksidən düşdük. Zümrüd çantasından bir qələm çıxarıb əlindəki bloknotun qırağına taxdı.

– Evi çox uzaqdadır? – soruşdu.

– Yox, iki addımlıq yoldur. Bu dalanlara maşın girmir, ona görə sürücüyə dedim ki, tində saxlasın.

Qapının ağzına çatanda bir qədər dayandıq:

– Bax, bu adam təhlükəlidir. Səndən dönə-dönə xahiş eləyirəm, onunla danışma. Hətta səni çağırsa da cavab vermə, lazım olsa üzünü o tərəfə çevir. Yaxşı? – dedim.

– Daha bu nə reportaj oldu? Danışacam, özün də görəcəksən, heç nə olmayacaq.

– Zümrüd, yenə başlamayaq da. Reportajın başını burax, elə belə bax, bəsdir. Qələt elədim sənə də bir söz dedim. Zibilə düşmək istəmirəm, halım yoxdur. Dispanserdən də təzə…

– Hə də, bildik, dəlisən. – başını yellədi.

– O mənada demirəm, yəni yorğunam da, bir az başa düş də.

– Sən də işimə qarışma. Mən o adamla söhbət etməliyəm.

– Daha sonra gedib orda-burda demə ki, Kazım məni keçiqayıranın yanında qoyub qaçdı.

– Necə yəni? Mənə nəsə eləsə qoyub qaçacaqsan?

– Nə bilim. Keçi ilə evlənən adamdan hər şey gözləmək olar. Birdən nəsə eləsə, növbəti arvadı olmaq istəmirəm. – söhbəti bitirib qapını döydüm. İçəridən gələn “kimdir?” sualına “mənəm” cavabı versəm də, səsimdən kim olduğumu bildi.

– Xoş gəlmisiniz, xoş gəlmisiniz. Bağışlayın, ortalıq bir az pis gündədir. Xanım qız, adınız nədir? – Matfey soruşdu.

– Adı Zümrüddür. – cavabı özüm verdim.

– Hə. Lap yaxşı, lap yaxşı. Elə gözləri də zümrüd rəngindədir. Keçin uşaqlar, keçin içəri.

– Matfey, əgər narahat eləyiriksə sonra gələk, hə? – bunu deyəndən sonra Zümrüdə tərəf döndüm, tərs-tərs baxmağından başa düşdüm ki, reportajı mütləq hazırlamalıdır. – əşi, ya da yoxe, niyə narahat olasan ki?

– Kazım, Kazım, canım Kazım. Biz düz bir həftədir tanış olmuşuq, hələ məni tanımamısan? Heç mən qonaqdan narahat olaram? Hə, Zümrüd, narahat olaram?

– Bir həftə bir adamı tanımaq üçün elə də çox deyil də, Matfeycan. – Tez araya girdim ki, Zümrüd danışmasın.

– İndi mənə qulaq as – Matfey bir ayağını yeşiyin üstünə qoydu – adam var ki, onunla bir ömür yaşayırsan, amma hansı yuvanın quşu olduğundan baş aça bilmirsən, adam da var ki, elə belə, bir-iki dəfə görüb xasiyyətinə bələd olursan. Bu cür adamların dallarından baxanda qabaqları görünür. Elə mən, yəni sənin Matfeycanın da bu cür adamlardandır. “Davay”, “davay”, keçək içəri.

Evə girdik. Həyət pis gündə olsa da, içəri tərtəmiz idi.

– Münəvvər, bəsdir yatdın, qonaqlarımız gəlib. – Matfey səsləndi.

– Münəvvər kimdir? – Zümrüd qulağıma pıçıldadı.

– Arvadının adıdır da. Keçinin. – cavab verdim.

Qonaq otağında əyləşdik. Matfey çay yoxsa içki içəcəyimizi soruşdu; çay gətirməsini istədim.

– Bəs Zümrüd xanım?

– Mənə də çay, zəhmət olmasa.

Matfey mətbəxə getdi.

– Zümrüd, hey, sənə demədim dinmə? – səsimi boğub danışırdım.

– Niyə axı?

– Görmürsən, başı çatmır?

– Başı çatmırsa niyə dostluq edirsən?

– Nə dost ay qız, ağzını yaxala. Əsgərlik işim həll olsun, rədd eləyəcəm.

– Ayıbdır e.

– Nə ayıbdır, xanım qız? – Matfey əlində padnos otağa girdi.

– Yox, mən başqa şey deyirdim, siz səhv başa düşdünüz, həqiqətən. – Zümrüdün səsi titrədi.

– Ay, ay, ay. Aman bu utancaq qızların əlindən. Hələ heç nə başa düşməmişəm, niyə narahat olursunuz Zümrüd xanım?

– Mən elə bildim…

– Yaxşı, yaxşı, “vse normalno”.

Bir müddət heç birimiz danışmadıq. Sonra Matfey otaqdan çıxıb keçi ilə qayıtdı.

– Münəvvər, tanış ol, Zümrüd xanımdır. Bizdən reportaj yazacaq.

Keçi bizə məhəl qoymayıb bir qıraqda dayandı.

– İstəyirsinizsə, elə indi başlayaq. – Zümrüd dedi.

– Başlayaq, canım mənim. Bəs kamera yoxdur?

– Kamera yoxdur. Bizdə qəzetdir, səsinizi telefonla yığacam.

– Aaa, aydındır. Buyurun.

– Əvvəlcə bir sual vermək istəyirəm, keçinin, yəni onun, mm…

– Həyat yoldaşımın, bəli.

– Həyat yoldaşınızın adı Münəvvərdir, o haqda… Bir-iki kəlmə. Reportajda yazmayacam.

– Niyə ki, yaza bilərsiniz. Hə, onun adı Münəvvərdir. Rəhmətlik anamın adını qoymuşam. Anam həmişə mənə deyərdi ki, oğlanlar analarına oxşayan qadınları xoşlayırlar. Yazıq arvad, rəhmətlik, elə düz deyirmiş. Həyatımda cəmi iki qadın sevmişəm. İkisi də anama oxşayıb.

– İlk qadın da keçi idi, yoxsa?..

– Yox, o insan idi. Birinci həyat yoldaşım.

Keçi divanın üstündəki ədyalı gəmirməyə başladı. Matfey əsəbiləşib keçini danladı:

– Münəvvər, yenə başladın? Qonaqların yanında dalaşmayaq, xahiş edirəm. – sonra üzünü bizə çevirdi – Siz də bağışlayın, Münəvvər, bir az, bir az narahatdır. Yuxudan kal durub.

Zümrüd gülümsəyib başını aşağı saldı, sonra yenidən sual verdi:

– Münəvvərlə harda tanış olmusunuz?

– Ah – Matfey üzünü pəncərəyə çevirdi – Təzə Bazara balıqlarım üçün yem almağa getmişdim, gördüm ki, gördüm ki, şərəfsiz bir alverçi mənim gözəlimin ayaqlarını bağlayıb, satışa çıxarıb. Münəvvərin gözlərindəki kədəri hiss etdim, eynilə mənim gözlərim kimi idi, kədərli, hüznlü. Arvadım öləndən sonra heç vaxt aşiq olmayacağıma söz vermişdim. Amma həyatdır da, bilmək olmur, bilmək olmur. Bax o gözlər, məni vadar etdi ki, Münəvvərimi alverçinin əlindən xilas edim, bəli, belə tanış olmuşuq.

– Yəni, həyat yoldaşınızı pulla aldınız? – Zümrüd soruşdu.

– Bəli, bəli. Pulla aldım, başqa nə cür ola bilərdi ki? O murdar alverçiləri bilmirsiniz? Elələri ilə, elələri ilə söz güləşdirməyə dəyməz. Həm də, bunun nəyi qəribədir?

– Bilmirəm, amma həyat yoldaşını pulla almaq, bir az…

– Bəs sizin başlıq pulundan xəbəriniz var, gözəl qız? Xəbəriniz var? Axı insanlar da belə evlənir, düz demirəm, Kazım?

Başımı yellədim.

– Heç qorxmadınız? – Zümrüd bu arada bloknotda qeydlər aparırdı.

– Qətiyyən! Mən azadam! Azadam! Azad! İkimiz də seviriksə, kim bizə mane ola bilər?

– Düzdür, amma keçinin, yəni Münəvvərin sizi sevdiyini hardan bildiniz?

– İlk günlər çox çətin oldu, onu evə gətirdiyim ilk günlər. Mənə yaxınlaşmırdı, yemək yemirdi. Sonra mən televizorun qabağında yatıb qalan vaxt, bir də gördüm ki, kimsə, kimsə məni yalayır. Hə, bu Münəvvər idi, biz sevişdik. Beləcə evlənmək qərarına gəldim.

– Necə evləndiniz?

– Toyumuz olmadı. Bilirsiniz, qanunlar buna icazə vermir, qanunlar. Öz qanunlarımızla evləndik, yəni, azad olanların qanunları ilə. Qərara gəldik ki, evlənək, elə o qərardan bəri evli sayılırıq. Daha nəyə lazımdır, kağız-kuğuz, sənəd-sünəd. Bunlar mənasız şeylərdir. İlk evliliyim belə olub, hə, amma sonradan sevgi ölmüşdü. Deməli kağız-kuğuz, sənəd-sünəd, belə şeylər heç nəyə yaramır. Yaramır.

Söhbətlər ürəyimi bulandırdı. Siqaret bəhanəsi ilə həyətə düşdüm, qonaq otağının pəncərəsinin qabağında dayandım. Matfey orda olduğumu bilsin deyə tez-tez öskürürdüm. Həyətdəki söyüd ağacının altında bir tısbağa gəzirdi. Gedib onu tərsinə çevirdim. Çapaladığını görəndən sonra yazığım gəldi. Əvvəlki vəziyyətinə qaytarıb bir az sığalladım. Elə bu vaxt içəridən qışqırıq səsi gəldi. Zümrüd qışqırırdı. Evə qaçıb qonaq otağına girdim. Keçi Matfeyi buynuzlayırdı.

– Matfey, Matfey! – qışqırdım. Matfey hər nə qədər keçini saxlamağa çalışsa da, alınmadı. Axırda keçinin özü əl çəkdi. Mən qorxudan tumanıma işədim. Yerə çöküb ağlamağa başladım. Zümrüd donub qalmışdı. Biabır olmuşdum, nə edəcəyimi bilmirdim, ona görə də yerimdən tərpənmədim. Matfey keçini döyə-döyə otaqlardan birinə apardı, qapını kilidlədi.

– “Şlyuxa”! – Matfey çox əsəbi idi.

– Matfey, evdə yod, sarğı var? – Zümrüd soruşdu.

– Narahat olma, qız. Özüm həll edərəm, həll edərəm. “Vse normalno”.

Bir müddət heç kim danışmadı. Matfey yaralanmış yerlərini sarıyıb oturmuşdu. Zümrüd başını telefondan qaldırmırdı.

– Biz gedək, ya da yox… – şalvarımın hələ də yaş olduğunu gördüm.

– Ay, gözlə sənə təzə paltar gətirim, Kazımcan. – Matfey qalxıb otaqdan çıxdı.

Zümrüdün üzünə baxmağa utanırdım. Elə o da mən tərəfə baxmırdı. Üst-başımı dəyişəndən sonra sağollaşıb evdən çıxdıq. Yol boyu ürəyimdə Matfeyi də, “arvadı” Münəvvəri də söyürdüm.

 

Hekayə

Beşmərtəbəli binanın birinci mərtəbəsi – İlham Əzizin yeni hekayəsi

Loading

“Partizan” İlham Əzizin yeni – “Beşmərtəbəli binanın birinci mərtəbəsi” hekayəsini təqdim edir.

Anara…

Beşmərtəbəli binanın birinci mərtəbəsində bir otaqdan ikiyə düzəldilmiş mənzilin pəncərəsindən çölə nə vaxt baxsan, elə bilərsən, payızdı; hava yağmurludu, gün işıldamır, düzü-dünyada başqa fəsil yoxdu, heç olmayıb da.

Bu birotaqlı mənzili Feyzi 18 il sərasər gözləmişdi. Alanda sevincindən yerə-göyə sığmasa da, sonralar unudulmuş qatar dayanacağına çevrildi bu ev: naçar gecələyirdi. Xəyalı göylərin bağrına batan təzə binalarda idi. Üçotaqlı geniş mənzil, hərənin öz otağı, böyük zal, ağ mebellər, 101 ekran televizor…

– Əlindəki nədi elə? – Şəlalənin səsi hər tərəfindən içinə doldu.

– Dəvətnamə…

– İlin-günün bu vaxtı kimin dəvətnaməsidi?

– Sədi oğlunu evləndirir.

– Vaxt tapmadı da…

– Allah mübarək eləsin de!

– İşin-gücün qutarıb vallah!

– Səhər-biri gün sən də eləyəcəksən də, niyə elə deyirsən?

– Kefdəsən, Allah haqqı. Heç nəyi düşünmürsən. Bunun palı-paltarı var, saçı-makiyajı var, nəməri var. İtin günündə getməyəcəyik ki! Saç, makiyaj 150-200 manatdı, o da növbə əlindən yer tapsan.

Çayı stolun üstünə zərblə elə qoydu, çay ləpələnib sıçradı qənddana. Feyzi əriyən qəndi qapıb ağzına atdı.

Əslində, Şəlalə düz deyirdi. Evlənən gündən ürəkaçıqlığıyla xeyrə-şərə getməmişdilər. Elə hey titi-piti , borc-xərc, avtobusla utana-utana… Yenə Feyzinin qarnına qaynar su doldu. Əyilib əyrimçəyə dönmüş mühasib qadına nə qədər xıtılanmaq olar? Pəncərənin dar gözünə əyilib ay başlamamış avans istəməkdən Feyzinin boynu dəvə boynuna dönmüşdü. Əyrimçə də bir üzünə tüpürüb, o biri üzünə itin sözünü deyəndən sonra pulu elə yerə qoyurdu ki, Feyzi zar-zor götürə bilirdi.

Əvvəllər işləri pis deyildi, “çaq-çuq”u da olurdu. Allah bu smartkart çıxaranın belini qırsın. İndi hamı ödənişləri telefonla edir. Binalarda köhnə sayğacı olan bir-iki ev ya qalıb, ya yox. Sağ olsunlar köhnə sayğacı olanlar, qəbzi aparanda 1-2 manat artıq verirlər, bir də görürsən, günün sonunacan 15-20 manat yığılır. Feyzinin qaz pulu almağı da ayrı aləmdi.

Qaz pulunu alanda gözləri 180 dərəcə fırlanır: guya bunu güdürlər, kəşfiyyatdadı… Halbuki, abonentlərin Feyziyə yazığı gəlirdi, qəsdən ona “xidmət haqqı” verirdilər. O manatı alanda elə fərəhlənirdi ki… Uçmağa qanadı çatmırdı. Uçub qazancını evə, arvadına, hamamdan təzəcə çıxmış  qızına göstərmək, şəstnən stolun üstünə atıb, “alın, xərcləyin”, demək istəyirdi.

İşıqla arası yoxdu Feyzinin. Deyirdi, kaş hər şey qazla olaydı. Qaza olan  borcunu birtəhər bu aydan o biri aya ötüşdürə bilirdi. İşığın qiyməti kəllə-çarx… Bir yandan qızın səhərdən axşama telefonu qoşulu, bir yandan evin işıqları, televizor, ütü..  İşıqdan çox narazıydı Feyzi. İşığa gedən kisəsindən gedirdi.

Bircə ayaqqabısından razıydı. 4 il qabaq evin yanındakı “Ucuzluq”dan almışdı, baxsan, elə bilərsən, təzədi. Bir az dabanları əyriydi… O da ayaqqabılıq deyildi, Feyzinin yerişinə görə… Zarafat deyil, bu ayaqqabı rayonun bütün qapılarını gəzib, qapılarda gözləyib, küçələrdə var-gəl edib. Gözləyə-gözləyə Feyzinin hər yeri – başı-gözü, iç-içalatı, pal-paltarı, elə ayaqqabısı da rəng verib rəng alıb… Elə ki, manat verən olmadı, rəngi bozarıb, iç-içalatı qarışıb, pal-paltarı köhnəlib.And içmişdi, əlinə pul keçən kimi cins şalvar alacaqdı.

Cinsin köhnəsi, təzəsi bilinmir. Şalvarı günün altında elə parıldayırdı, az qalırdı, Feyzinin gözünü qamaşdıra. Onun dərdindən Feyzi fürsət tapan kimi verirdi özünü kölgəyə.

Feyzinin ömrü qapılar döyməklə keçirdi, bütün qapıların səsini tanıyırdı. Bir də görürsən, bir ev yiyəsi donquldanır, manatı çox görürdü. Feyzi yazıqlaşırdı, istəyirdi, ev yiyəsinə yalvarsın. O ki manatı aldı, budu ey, pal-paltar, ayaqqabı alışıb yanır, bel dikəlir… Neçə dəfə o sevinclə özünü kafenin ağzında yaxalamışdı. Ürəyindən keçirdi, girib iki lülə deyə… O vaxt hardansa qulağında Şəlalənin səsi kilsə zəngi kimi çalınırdı, yalandan qaz turbasına bir-iki təpik vurub qayıdırdı, guya qazı yoxlamağa gəlib.

Feyzi üfüqə çox baxırdı, istəyirdi, dünya göz qapağını tez bağlasın. Gün çıxan kimi bütün dərdləri aləmə faş olurdu. Amma kainat gözünü hey qapayıb açırdı, Feyzini hər gün pərt edirdi.

Bu gün də beş altı qapını yağır eləyəndən sonra evə qayıdırdı. Yolda yadına uşaqlıq dostu Rafiq düşdü. Əlini şalvar cibinə atıb yoxladı: həmişəki kimi bomboşdu. Qəfil narahat oldu. Tez döş cibini yoxladı,  üzünə obaşdan şəfəqinin işığı düşdü. Feyzi çoxdandı şalvar cibinə pul qoymurdu, qorxurdu əlini salıb çıxaranda itirə. Pulu köynəyinin döş cibindəydi, 4 manat… Döş cibini sığallaya-sığallaya Rafiqlə keçən gənclik illərini xatırladı. Şəhərə eyni vaxtda gəlmişdilər, dost olmuşdular, çox çətinliklərə birgə sinə gərmişdilər. Bir-birinə arxa-dayaq olmuşdular. İkisi də bir vaxtda – payızda evlənmişdilər. Rafiqin oğlu olmuşdu, Feyzinin qızı.  Söz kəsmişdilər, qohum olacaqdılar.

Sonra işlər dəyişdi. Rafiq arvadı tərəfdən qohumlarla dil tapıb onlara qoşuldu. Yaxşı qazanırdı. Ara-sıra Feyzini kafeyə aparırdı. Yeyib içirdilər, tost deyirdilər. Feyziyə ürək-dirək də verirdi ki, bəs yaxşı olacaq. Ancaq görüşləri yavaş-yavaş səngidi. Feyzi də Rafiqi başa düşürdü. İş-güc adamıydı. Həm də arvad qohumları  qaynayıb-qarışan adamlar deyildi. Bir-iki dəfə Rafiqin yanında Feyzini görüb heç düz əməlli salam da verməmişdilər. Feyzi də payını almışdı. Hər nə olur-olsun, Rafiq bu şəhərdə onun tək simsarıydı. Ona çox ağız açmırdı. Rafiqi dar günə saxlayırdı. Ailəvi gediş-gəliş də kəsilmişdi. Kirayə evlərin kasıb süfrələrinin xoşbəxtliyi onları çoxdan tərk eləmişdi. Bu da Rafiqin yoldaşı Sənubərin hesabına olmuşdu. Rafiq beşotaqlı mənzilə köçəndən sonra Feyzigil iki dəfə onlara qonaq getmişdilər. Görmüşdülər ki, Sənubərin rəng-ruhu, danışığı dəyişib. O gün, bu gündü, ayaqları onlardan kəsilmişdi. Arabir arvadlar zəngləşərdilər, onda da Sənubərin kinayəli sözləri kirpi oxu olub Şəlalənin bağrına batırdı.

Evə çataçatda Feyzi qərar verdi ki, toya pulsuz getsin, elə orda Rafiqin kefi kökələndə toy pulunu qoysun qədim dostunun boynuna. Başqa çarə qalmamışdı. Onsuz o əyrimçə Feyzini boş qaytaracaqdı, bir para əyilib üzünün suyunu tökmək özünə qalacaqdı. Qərar verən kimi eyni açıldı, dilinin altında mahnı da mızıldandı. Bir də öz-özünə “Yüz araq ola, içəsən…” dedi.

Onda ayıldı ki, qapını döyür. Qapı açıldı, amma qapıda onu gözləyən yox idi. Qapını göz qırpımında açıb qaçmışdılar.

İçəri keçib nimdaş divanda oturandan sonra qızını səslədi:

– Ay bala, Gülşən, yenə telefondasan?

Qız mızıldandı, deyindi, nəhayət, başını qaldırdı:

– Bu merətə telefon deyirsən? Şəkili elə çəkir, başdaşı şəklinə oxşayır. İki aydı ekranı sınıb, düzəltdirmirsən.

Telefonu az qala, Feyzinin gözünə soxurdu:

– Camaatın qızlarının telefonundan xəbərin yoxdu.

Ggözünün üstünə tökülən saçlarını əli ilə dala daradı.

Feyzi qızının dediklərinə fikir vermirdi, Gülşəni altdan yuxarı süzüb fərəhləndi. Maşallah, böyüyüb, gözəl-göyçək qız olmuşdu, otağa girən kimi hər yeri  lilpar ətri bürüyürdü. Gələn il də məktəbi bitirir. Feyzi bir-iki ilə qaynata olacaqdı. “Kaş imkanlı birinə qismət ola, day bizim kimi cəhənnəmin odunu ayaqlamaya…”

– Ay ata, sənnənəm, kişinin heç vecinə deyil vallah…

– Ay bala, telefonunu mənə ver, Rafiq əminə zəng eləyəcəm, mənim konturum yoxdu.

– İndi özün görəcəksən, heç nömrələr də düz-əməlli görünmür.

Qızının mırtdanmağına gülməyi tutdu.

Gülşənin çiçəyi çırtladı. Əlinə yaxşı girəvə düşmüşdü. Toy məsələsi lap əla fürsət idi. Zauru ilk görüşə çağıracaqdı. Gün bu gün imiş. Ata-anasını yola salıb hamama girəcəkdi, bəzənib-düzənib Zaurla görüşəcəkdi. Ürəyinin döyüntüsü başına düşdü. Oğlaq kimi atlana-atlana mətbəxə qaçdı.

Feyzi yerində qurcuxub Rafiqin nömrəsini yığdı.

Sənubər telefon zənginə diksindi:

– Bıy! Allaha şükür, bu qız səni niyə yığır? – cəld telefonu Rafiqin əlindən qapdı:

– Ay salam-əleykim, Feyzi qardaş, Şəlalə bacı nətərdi?

– Sağ olasan, Sənubər, Rafiq evdə yoxdu?

– Evdədi, mətbəxə keçib, indi verirəm, – ağız-burnunu elə günə qoydu ki, Rafiq arvadından iyrəndi.

– Salam, Feyzi, nətərsən?

– Sağ ol, Rafiq. Sədi səni də toya çağırıb?

– Bilmirəm, yəqin çağırar. Qoy soruşum… Ay qız, Sədi bizə dəvətnamə göndərib?

Sənubərin ağzı hələ düzəlməmişdi. Cavabı qısa oldu:

– Hə, o gün demədimmi?

– Hə, Feyzi, çağırıb.

– Sən canın gedəndə bizi də götür.

– Yaxşı, saat beşdə dayanacaqda olun. Gecikməyin! Sonra tıxac olur.

– Yaxşı, sağ ol, qardaş.

– Şəlalə, ay Şəlalə, sən Allah, saat beşə hazır ol, camaatı gözlətməyək.

Şəlalə mətbəxdən nəsə dedi, Feyzi eşitmədi.

Feyziylə Şəlalə saat beşin yarısından dayanacaqda durmuşdular. Hərəsi bir tərəfə baxır, imkanları olsa, elə o baxdıqları tərəfə gedər, bir də qayıtmazdılar. Az keçməmiş, Rafiqin maşını dayandı, tələsik mindilər. Təzəcə maşına oturmuşdular, xoş-beş eləməmiş Sənubərin dərdi açıldı:

– Yox e, sən Allah, düz demirəm? 15 gün olar qapıdan maşının təkərini oğurlayıblar, bu da gedib arsız-arsız iki qutu patron alıb, gəlib üstümə. Kişinin oğlu oğrunu vuracaq. Dünən gecə qayıdasan ki, gətir patronları. Məndə də baş qalıb? Nə bilim hara dürtmüşəm. Bunun şey-şüyünün əlindən evdə nəsə gizlətməyə yer də qalmayıb. Birini güc-bəla tapdım, birini nə illah elədim, tapa bilmədim. Qışqır-bağırından qonşular da bezib. Deyirəm, ədə, bir qutusunu bu gecə at, o birini mən zəlil olmuş sabah gün işığında taparam. Kimə deyirsən? Səhərəcən dil-boğaza qoymayıb.

Şəlalənin üzündə heç bir ifadə yox idi. Bunu görüb Sənubər Şəlaləyə üzünü tutdu:

– Vəziyyət heç yaxşılığa getmir. Dolanışıq çətinləşib. Qardaşım yazıq da o gün dad-aman eləyirdi. Ay qız, sən də ağlını başına yığ, öyrət qızını, qoşulub qaçsın. Bu kasıbçılıqla mebeldi, toydu, necə edəcəksən?

Onda Şəlalə unadı ki, Sənubər patronları itirməyib, yığıb dilinin altına. Pərt oldu, üzünü çevirib yol boyu qarışqa kimi qarışan adamlara baxdı.

Rafiq dinmədi, qaşlarını çatdı, bir ara ağzını doldurdu, sonra ah çəkib susdu, heç Feyzi də danışmadı. Şadlıq evinin həyətinə girən kimi Feyzi cəld maşından düşdü. Tez köynəyinin döş cibindən bir  manat çıxarıb “stayanşik”ə verdi. Pulu elə uzatdı ki, Rafiq də, görsün, Sənubər də. Rafiq Feyzinin hərəkətlərinə baxa-baxa köks ötürdü, kədərləndi. Bilirdi ki, Feyzinin olan-qalanı elə budu. Sənubərə eşitdirə-eşitdirə Feyziyə dil ağız elədi.

Onları Sədi özü qarşıladı. Sarayın çilçıraqları saxta payız günəşi kimi Feyzini kor edirdi, özü də bərk acmışdı. Yeməyə başlamaq istəyirdi, gördü, Rafiq əlini uzatmır dayandı… Ancaq çox dözmədi. Çəngəli qapdı…

Şıdırğı toy gedirdi. Feyziylə Rafiq yüz-yüz vururdular. Yavaş-yavaş kefləri düzəlirdi. Rafiq cavanlıq günlərini xatırlayırdı, məzəli söhbətlər edirdi, Feyzi də uğunurdu, ancaq Rafiqin keflənməyindən qorxurdu. Olmadı elə, oldu belə, kefləndi. Toy pulu nə olacaq? Sədi də həyasızın biridi. El-aləmə car çəkər ki, arvadı salıb yanına gəlib, yeyib-içib, pul da salmayıb. Hər bu vəziyyəti düşünəndə çəngəl əlindən düşürdü, Şəlalə də başını bulayırdı.

Bir ara durub oynadılar da. Rafiqlə Sənubər əllərini qaldırmış, çiyinləri dik, Feyziylə Şəlalə əlləri yanlarında, başları aşağı. Feyzi tez-tez çaşırdı, Şəlaləni də çaşdırırdı. Mahnı bir an dayansaydı, elə bilərdin, Feyziylə Şəlalə Rafiqlə Sənubərə baş əyir.

Arada Rafiq siqaret çəkməyə çıxdı. Dedi, Feyzi, sən otur, gəlirəm. Tez də  qayıtdı. Qayıtmağıyla da hamını oynamağa durğuzdu. Oynaya-oynaya Feyzinin boynunu qucaqladı, qulağına, “nəmərini yazdırdım, narahat olma”, – dedi. Feyzinin oynaya-oynaya gözü doldu. Bu vaxt mahnı dəyişdi, ritm yüksəldi, Feyzi var gücüylə ayaqlarını yerə döyə-döyə şıdırğı oynadı, heç çaşmadı da…

Toydan adamlar bir-bir, iki-iki dururdular, saat ona qalırdı. Rafiq təklif etdi ki, qalxsınlar. Feyzi də razılaşdı. Əslində, hər şey gözəl idi, Feyziyə qalsa, axıra kimi oturardı, amma üz vurmadı.  Çıxaçıxda Rafiqgildən ayrılıb nəmər sandığına tərəf getdi ki, Sənubər duyuq düşməsin, elə bilsin,  pul salmağa gedir, yoxsa Rafiqin başına sərki edəcəkdi. Heç Rafiq də üstünü vurmadı, arvadının dır-dırına qulaq asmağa halı yox idi.

***

Zaur saat altıdan binanın tinindəki kölgəlikdə əsə-əsə Gülşəni gözləyirdi. Tez-tez üst-başını yoxlayırdı. Evdə nə yaxşı paltar tapmışdısa, dürtmüşdü əyninə. İlk quracağı cümləni düşünürdü. Xeyli cümlə qurmuşdu da, ancaq heç biri xoşuna gəlməmişdi. Əslində, yaxşı sözlər bilirdi, heyif hamısını bir ildə qızın vatsapına yazmışdı. İndi boyat cümlə demək istəmirdi. Axır qərar verdi ki, birinci özü danışmasın. Hava getdikcə qaralırdı. Zaur da qaranlığa çəkilirdi. Fikirləşirdi, görən olar, qızın adına söz çıxar. Vaxt keçirdi, Gülşən gəlmirdi. Amma o, Gülşəni bir ömür gözləməyə hazır idi.

…Gülşən cavab vermirdi, Zaur da bu günün belə bitməsini istəmirdi. Ağlına min fikir gəlirdi, tez də bəhanə tapıb qızı haqlı çıxarırdı.

Zaur qaranlıqdan işıqlı pəncərəyə o qədər baxmışdı ki, hara baxırdı hər yerdə pəncərə görürdü. Göy üzündə minlərlə pəncərə yaranırdı, bu da Zauru sevindirirdi: Hər pəncərədə bir Gülşən vardı…

Rafiqin maşını Feyzigilin qapısında dayandı, Feyziylə Şəlalə maşından düşdülər. Zaurun ümidi tamam üzüldü. Fikirləşdi, bir az da gözləsin, bəlkə, qız çıxıb ata-anasını qarşılayar.

Feyzi qapını ha döydü, açan olmadı, Şəlalə də ona qoşulub qapıya bir-iki yumruq ilişdirdi. Feyzinin ürəyi qısıldı, tez çölə qaçıb pəncərəyə yaxınlaşdı. Maşının güzgüsündən Feyzinin hərəkətlərini görən Rafiq maşını arxaya sürdü, girişin önündə dayanıb cəld maşından düşdü.

– Nolub, ay Feyzi?

– Uşaq cavab vermir!

– Dayan, qapını qıraq!

Rafiq qapıya yaxınlaşdı, əllərini divara qoyub təpiklə qapını bir dəfəyə qırdı. Şəlalənin heyi qalmamışdı. Feyzi birbaşa hamama qaçdı. Hamamın qapısı açılan kimi otağa qaz iyi doldu. Feyzini hamamın qapısında nakam budaqların alışdığı ocaq istisi vurdu, donub qaldı. Ay parçası Gülşənin bədəni sabunlu suyun içində… Başının zoğalı qanı sabun köpüyünə qarışmış, saçları həmişəki kimi gözlərini örtmüşdü.

Mətbəxdə qəhvədan fit verib haray çəkirdi.

Ölüm təkər oğrusu kimi pünhan gəlmişdi, Feyzinin ürəyini söküb aparmışdı.

Şəlalə balasını qucaqlayıb bağrına basdı. Sənubər hardansa ağ mələfə gətirib Gülşənin üstünü örtdü. Rafiq arxadan Feyzini qucaqladı… İç vurub ağladı… Ağlaya-ağlaya təkər oğrusunu bağışladı.

Feyzi astadan əlini uzadıb qızın yaş saçlarını gözünün üstündən çəkdi.

Səs küyə qonşular tökülüşmüşdülər. Zaur da onlara qarışıb evə keçmişdi. Halı dəyişirdi… Ona elə gəldi ki, indicə ürəyi gedəcək, qorxub çölə çıxdı.

Qaranlıq yolda qaçırdı… Qaça-qaça özünü söyürdü… Söyürdü ki, gərək işıqda gözləyəydim, bəlkə, Gülşən məni görüb hamama girməzdi. İki küçə o tərəfdəki işıq dirəyinin dibində dayandı. İşıqlığa çıxıb var gücüylə hönkürdü.

Hekayə

Vaksiyanasiyadan sonrakı dəhşət – İkinci Mahmudun yeddi il əvvəl yazdığı hekayə

Loading

“Partizan” İkinci Mahmudun “Übermenşagen” hekayəsini təqdim edir.

“Sonra daha da dəhşətli şeylər baş verdi: vaksinasiyadan, təxminən, iki il sonra bütün insanların yaddaşındakı informasiyalar, demək olar ki, eyniyyət təşkil edirdi”. Oxumağa davam et Vaksiyanasiyadan sonrakı dəhşət – İkinci Mahmudun yeddi il əvvəl yazdığı hekayə →

Foto

Növbədə gözləyən kişinin həyatı – Dino Buzzatinin hekayəsi

Loading

“Partizan” məşhur italyan yazıçı Dino Buzzatinin “Həyat” hekayəsini təqdim edir.

O lənətəgəlmiş arayış üçün kontora yollanası oldum. Zaldakı köşklərin önündə artıq uzun-uzun növbələr yaranmışdı və aralarında da sən deyən fərq yox idi. Nisbətən qısa olanını seçib, saydım: önümdə düz iyirmi yeddi adam dayanmışdı. Bu ara qonşu növbəyə qoşulmağı daha uyğun saydım, çünki onun uzunluğu bizim növbədən seçilməsə də, sıraya düzülənlər cəmi iyirmi iki nəfər idi, sadəcə bəziləri şişman olduğundan, digərləri isə yanında çamadan daşıdığından bir-birindən aralı dayanmışdılar. Ancaq qonşuluqdakı növbəyə dayanmaq cəhdim gözümdə qaldı, çünki həmin iyirmi iki nəfərə zala təzəcə girən daha səkkiz nəfər əlavə olundu.

Zal qaranlıq, natəmiz və cansıxıcı idi, divarlar köhnəhal divarların suvağı yer-yer tökülmüşdü. Zalda cəmi doqquz köşk vardı və bunlardan lap içəri tərəfdəkilər neon işıqlarıyla aydınlandığından adamın gözlərini qamaşdırırdı. Çarəsiz nigaranlığın əsirinə çevrilən insanlar susmağı uyğun görürdülər. Hərdənbir, həm də çox nadir hallarda onlar bir addım, bir addım irəliləyirdilər.

Hər köşkün önündə gərəkli sənədləri və kağız-kuğuzu qoymaq üçün rəf var idi. Növbədə birinci olan və bu arzulanan köşkə yanaşan şəxs həmin rəfə qoyduğu dirsəklərini geniş aralayır, sanki bununla özünün mövcud duruma hakim olduğunu başqaları qarşısında sübuta yetirirdi. Onun uzun növbədən sonra yorulub, gərilən sifəti isə yuxarıdan düşən işığın şüaları altında tanınmaz dərəcədə dəyişirdi. Həmin an o adam necə də bəxtəvər görünürdü! Qarşısındakı məmurla necə inamla söhbətləşir, ona necə də şux gülümsəyirdi. Pəncərəyə sarı əyildiyindən onun donqarlaşan beli iri, qara ləkə kimi özündən sonrakıların qarşısında ciddi maneyə çevrilirdi.

O ara sırada ikinci və üçüncü olan şəxslər növbədən çıxaraq, həmin o birinci adamın sağ-solunu kəsdirirdilər. Onlar da eyni rəfə dirsəklənirdilər, həm də yalnız bir dirsəklərinə söykəndikləri üçün üzlərinə işıq düşmürdü. Burada duranda onlar qarşıdakı həzzi qismən dadırdılar sanki: növbədə birinci dayananın hərəkətlərinə səbirsizliklə göz qoyur, onun işləmləri əbəs yerə uzatmadığından, yersiz suallar vermədiyindən, hazırda tutduğu üstün mövqedən sui-istifadə etmədiyindən əmin olmağa çalışırdılar, çünki rəfə bu cür arxayınlıqla söykənən və məmurla göz-gözə danışan birisi mütləq buna cəhd edə bilərdi.

Növbədə ikinci və üçüncü olan adamlar da artıq arxalarında dayanan və onlara da növbənin yetişəcəyi anı uzun-uzadı gözləməyə hazır insanlara əsla bənzəmirdilər. Ara-sıra geri qanrılmaqla onlar uğurlarından məmnun halda geriyə, qət etdikləri uzun məsafəyə göz qoyur, nisbətən gec gəldikləri üçün çarəsiz və bədbəxt görkəmlə dayananları, bu yarışa təzəcə qoşulan zavallıları xüsusi həzz ilə süzürdülər.

Qəfildən, həm də bəlli olmayan bir mənbədən zalda şayiə yayıldı ki, müraciət edənlərin böyük axınını nəzərə alaraq, burada daha iki pəncərə xidmətə açılacaq. Növbəsi lap yaxınlaşan birisi əsəbləşib, özündən çıxdı və: “Yox, əşşi! Heç belə də şey olar?!” – dedi, çünki bu qədər zillətə qatlaşandan sonra, ən nəhayət, önə keçən bu adam özünü bir növ aldadılmış biri sayırdı: axı, belə olarsa, zala yeni daxil olanlar da onunla eynihüquqlu sayılacaqdılar!

Bənzər hallarda olduğu kimi, indi də əsəblər tarım gərildi. Sonrakı olaylar bir göz qırpımında baş verdi. Pəncərələrin arxasında anlaşılmaz hənirtilər duyuldu və az sonra bayaqdan bəri hər hansı həyat nişanəsi sezilməyən iki pəncərənin də işığı yandı. Bərq vuran şüşənin ardında məmurun başı görünən kimi pəncərə açıldı. Zaldakı növbələrdə bayaqdan səbirlə duran insanlar bir-birinə dəydi, onların gözlərindəki hərislik birə-beş artdı və qadınlı-kişili onlarla insan, yırtıcı məxluqlar kimi, bu rahat yerlərə tərəf cumdular.

Mən isə saymağımdan qalmırdım. Qarşımda cəmi iyirmi adam dayanmışdı. Bircə dəqiqə tərəddüdə qapılandan sonra hamı kimi, mən də yaxınlıqdakı o bir cüt pəncərəyə tərəf götürüldüm. Lakin mənim o qısamüddətli tərəddüdüm başıma oyun açdı. Təzə yerə çatdığımda ordakı bir dəstə adam qəzəblə növbədə kimin kimdən sonra olması barədə mübahisəyə başlamışdı. Əsl döyüş səhnəsiydi bu. Köhnə növbəyə qayıtmaq fikrinə təzəcə düşmüşdüm ki, bir də gördüm “özümünkü” saydığım o növbə də sıxlaşdı. Buradakı alaqaranlıqda o növbədə duranların məni tanıyacağını ummaq mənasız idi. Üstəlik, mənim öz bayaqkı növbədə öz yerimi tutmaq istəyim də hədsiz gülünc görünə bilərdi.

Beləliklə, mən yeni növbədə qaxılıb, qaldım. Saymağa başladım və önümdə ən azı otuz beş nəfərin dayandığını anlayınca, boğazım qurudu. Həm də bu pəncərədə işləyən məmur deyəsən, təcrübəsiz biriydi, çünki onun iş yoldaşları iki-üç vətəndaşı yola salanda bu, bircə nəfərə ancaq xidmət göstərə bilirdi.

Aradan xeyli vaxt ötdü. Toz basdığı üçün dumanlı təsiri bağışlayan dar və uzun pəncərələrdən süzülən işıq daha da öləzidi. Başımı qaldıranda mən tavanın lap altında bir cüt elektrik lampasının indicə yanmağa başladığını sezdim, lakin onların ətrafa yaydığı ölgün işıq qaranlığı yarmağa qadir deyildi.

Neçə saat gözlədiyimi bilmirdim, ancaq xeyli irəliləyəndən sonra anladım ki, məndən öndə yeddi nəfər dayanıb. Bu vaxt pəncərənin önündə növbəti əngəl yarandı və mübahisə qopdu. Saatlarca, həm də üzücü intizara qatlaşan vətəndaşı məmur digər pəncərəyə yollamaq istəyirdi və orada növbənin sonunda dayanmalı olan bu kişi üçün məşəqqətlər təzədən başlanacaqdı. Bunun səbəbi isə sənəddə yol verilən hansısa bürokratik xəta idi.

Məmur vətəndaşa deyirdi ki, yalnız qonşu pəncərədə qəbul aparan məsləkdaşı bu müşküldən baş çıxara bilər, özü bu şöbədə təzə-təzə çalışır, təcrübəsizdir, işlər sürətlənsin deyə və sırf kömək xətrinə onu buraya çağırıblar, odur ki, o, yalnız xarakterik durumlardan baş çıxara bilir. Bu dilləşmə on beş dəqiqə sürdü və məmurun dediyində duracağını anlayan vətəndaş sustaldı və mübahisəni kəsdi.

Bir də xəbər tutdum ki, pəncərənin lap önündəyəm. Tamamilə heydən düşdüyüm üçün bunun heç fərqinə varmamışdım. Budur, mən də dirsəklərimi aralı qoymaqla, rəfə söykənmişəm, üzümə düşən işıq mənə gümrahlıq hissi aşılayır və mən də məmura gülümsəyirəm. Ancaq ciddiyyətini qoruyan məmur əlini irəli uzadaraq: “Sənədləri bəri verin”, – deyir.

Arxadan kimsə deyinməyə başlayır: “O maymaq orada çox qaxılıb, duracaq görəsən? Düz yarım saatdır kəsdirib pəncərənin önünü!”
Halbuki mən indicə buraya yanaşmış, hətta bircə kəlmə kəsməyə də macal tapmamışdım.

Arayışımı alıb, pəncərədən aralandım. Qəribə idi. İndi, əlimdə tutduğum an ona qarşı tam biganəlik duyurdum.

Növbənin böyrüylə cəld keçib, gedərkən baxışlarım nisbətən yaxınımdakı qonşulara sataşdı, onların dərin intizar içində donub qaldığını görəndə içimi əsl xəcalət hissi bürüdü. Budur, yarım saat əvvəl mənim çəkdiklərim indi də bunların qismətinə yazılıb: qayğılı çöhrələri qarşılaşdıqları absurd şərtlərdən və küt eqoizmdən çarəsiz bir görkəm alıb, mənə dikilən qəzəbli, həsəd dolu baxışlarından isə mənasızlıq, tamahkarlıq və sırf özlərinə bəslənən bir heyranlıq oxunur.